چکیده:
سیاستهای اقتصادی ایران در ابتدای قرن نوزدهم موجب گسترش تجارت خارجی شد. پس از آن گمرکات مرزی به یکی از منابع مهم درآمد کشور تبدیل شد. به نظر میرسد با رونق گمرکات مرزی، کرمانشاه نیز به سبب قرار گرفتن در مسیر تجاری منتهی به عثمانی، توسعه یافته باشد. پرسش پژوهش حاضر این است که گمرک مرزی چه تاثیری در وضع اقتصادی کرمانشاه از دوره صفوی تا پایان دوره قاجار داشته است؟ این پژوهش با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانهای بهویژه با استناد به سفرنامهها، خاطرات و اسناد با رویکرد توصیفی - تحلیلی انجام شدهاست. یافتههای پژوهش نشان میدهد که گمرک مرزی در بازه زمانی مورد پژوهش تاثیر چندانی در بهبود وضع اقتصادی کرمانشاه نداشته است. کرمانشاه در دوره صفوی و پس از آن به سبب همجواری با عثمانی درگیر جنگ بود و به تبع آن وضع اقتصادی نامناسبی داشت. اقتصاد کرمانشاه در زمان سلطنت کریمخان زند و حکمرانی الله قلیخان زنگنه رو به رشد نهاد. با این حال گمرک کرمانشاه در زمان قاجار نیز به سبب وقوع جنگ جهانی اول و قحطی و بیماری ناشی از آن تاثیر چندانی در بهبود وضع اقتصادی آن منطقه نداشته است.
The economic policies of Iran in the early nineteenth century led to the expansion of foreign trade. After that border customs became one of the important sources of income for the country. It seems that by the prosperity of border customs, Kermanshah was also developed due to being on the trade route leading to the Ottoman. The question of the present study is what was the influence of the border customs on the economic situation of Kermanshah from the Safavid period to the end of the Qajar period? This research has been done with a descriptive-analytical approach based on documentary and library sources, especially travelogues, memoirs, and documents. The findings of the research indicate that the border customs did not have much effect on improving the economic situation of Kermanshah during the research period. Kermanshah was involved in the war due to its proximity to the Ottomans during the Safavid period which resulted in an unfavorable economic situation. The economy of Kermanshah grew during the reign of Karim Khan Zand and the rule of Allahqoli Khan Zanganeh. However, Kermanshah customs during the Qajar period did not have much effect on the economic situation prosperity of that region due to the First World War, the famine and the diseases it brought.
خلاصه ماشینی:
فصل نامه علميپژوهش نامه تاريخ اسلام سـال يازدهم ،شماره چهل وسوم ،پاييز١٤٠٠ مقاله پژوهشي،صفحات ٦٩-٨٨ تأثير گمرک بر وضع اقتصادي کرمانشاه از دوره صفوي تا پايان دوره قاجار 1 فريبرز مدارايي 2 محمد محمودپور قنبرعلي رودگر 3 چکيده سياست هاياقتصاديايران درابتدايقرن نوزدهم موجب گسترش تجارت خارجيشد.
باتوجه به مطالب پيش گفته ،هدف پژوهش حاضرپاسخ بـه ايـن سـؤال اسـت کـه گمرکچه تأثيريدروضع اقتصادي کرمانشـاه ازدوره صـفوي تـاپايـان دوره قاجـار داشته است .
درزمان حکمرانيالله قليخان زنگنه هم زمان بادوره ثبات زنديه ،توقف جنگ بين ايران وعثمـانينيـزدربهبـوداوضـاع اقتصـادي اثرگذاربود.
75 وضع اقتصادي کرمانشاه در دوره قاجار کرمانشاه دردوره قاجارنوسانات فراوانيداشـت کـه بـه سـبب آن گـاهيدراوج و گاهيدررکوداقتصاديبود.
به طورکليکرمانشاه درزمـان قاجـارنوسـانات اقتصـاديبسـياريراتجربـه کـرد، به اين ترتيب که درزمان حکمرانيحکـاميچـون دولتشـاه ،عمادالدولـه وفرزنـدانش ، کرمانشاه رشدکردودراوج قرارداشت ودرزمان هايديگربـه سـبب عـوامليچـون بيماري،قحطيوماننداينهادچاررکوداقتصاديشده بود.
اجاره بهايگمـرک کرمانشاه درابتدابيست هزارقران بودکه نشان ازموقعيت ناهماهنـگ اداريازجملـه اداره گمرکات ايران درآن زمان داشت .
85 منابع - احسان خواه ، شيرزاد، منيره کاظمي راشد، حسن زنديه و منيژه صدري، «تأثير روابط خارجي بر تحـولات اقتصادي کرمانشاهان در دوره قاجار»، پژوهش هاي ايران شناسي، سال ۹، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۸.
۱۳۶۳ - بيات ، کاوه ، ايران و جنگ جهاني اول ، اسناد وزارت داخله ، ويرايش ٢، تهران ، سازمان اسناد ملـي ايـران ، .
- سعيدي نيا، حبيب اله ، «تحولات تاريخي گمرک ايران و رونق اقتصادي در دوره قاجاريـه »، تـاريخ ايـران ، شماره ۶۳/۵، زمستان ۱۳۸۸.
- عيسوي، چارلز، تاريخ اقتصادي اجتماعي ايران در دوره قاجاريه ، ترجمه يعقـوب آژنـد، تهـران ، گسـتره ، .