چکیده:
«سلامت معنوی» بهعنوان یکی از مهمترین ابعاد سلامت، در نیمقرن اخیر، مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته و دربارة شاخصهای اثرگذار بر آن، دیدگاههای متفاوتی مطرح شده است؛ ولی در آموزههای معصومان در اینباره اتفاقنظر وجود دارد. امام سجاد در دعای هفتم صحیفه سجادیه، نکاتی راهبردی دربارة این بعد از سلامت و شاخصها ترسیم نمودهاند. از منظر آن حضرت، محور این مولفهها، توکل و اعتماد بر خداوند قادر متعال است. در این نوشتار، نحوة اثربخشی شاخصة توکل بر سلامت معنوی و مفهوم قرآنی آن، واکاوی شده و اشاراتی نیز به دیدگاههای روانشناسی در این باب صورت گرفته؛ سپس به شیوة توصیفی ـ تحلیلی، نتایج این اثربخشی تبیین و ارائه شده است. یافتههای این پژوهش، نشان میدهد که مهمترین این موارد عبارتاند از: آرامش و امنیت روانی، امیدآفرینی، تقویت انگیزة درونی، عزت نفس، احساس رضایتمندی، و افزایش تابآوری.
Spiritual health" - as one of the most important aspects of health - has been the focus of scholars in the last half century and they have put forth different views about the factors affecting it. However, there is a consensus about this issue in the teachings of Ahl al-Beit. Imam Sajjad has outlined some strategic points about spiritual health and its factors in the seventh prayer of Sahifeh Sajjadiyeh. He believes the core of these components is trust and reliance on the Almighty God. This article studies the Qur‟anic meaning of tawakkul (reliance on God), and how tawakkul effects one‟s spiritual health; it also points to some psychological viewpoints in this regard; it then explains and presents the results of this effectiveness using a descriptive-analytical method. The most important results, as shown in this research, are as follows: mental peace and security, creating hope, strengthening core motivation, self-esteem, feeling satisfied and increasing endurance.
خلاصه ماشینی:
روح حاکم بر آموزههاي اين دعا، در توکل و اعتماد بر خداي متعال خلاصه ميشود؛ همانگونهکه در قرآن کريم نيز بالاترين دلگرمي براي مؤمنان، در عرصههاي مختلف زندگي، توکل بر خدا ذکر شده است؛ لذا ضروري است فرازهايی نوراني از دعاي هفتم صحيفه سجاديه که اين آموزة قرآني در آنها متجلي است، مورد واکاوي و خوانشي عميق قرار گيرد.
در سلامت روان، با اينکه ارتباط تنگاتنگي با سلامت معنوي دارد، حالت مطلوب اين است که انسان بتواند ذهنيت و احساس خود را بهگونهاي کنترل کند که حس خوبي از زندگي داشته باشد و رضايت از زندگي، اميد به آينده و اضطراب نداشتن، ازجمله شاخصهاي آن است؛ درصورتيکه در سلامت معنوي حالت مطلوب، امري فراطبيعي و رهايي از جسم و ماده است که البته شاخصهاي سلامت روان را نيز بههمراه دارد.
2. اثربخشي توکل در سلامت معنوي به هنگام شدايد محور اصلي گفتمان تربيتي امام سجاد( در دعاي هفتم صحيفه سجاديه، حال و روز انساني است که در زندگي دچار سختيها و ناملايمات فراواني شده است و بهدنبال گشايش و برونرفت از اين دشواريهاست.
«توکل» فرايندي است که اگر با شرايط و بايستههايي همراه شود، آثار و کارکردهاي درخشاني بههمراه خواهد داشت؛ ازهمینرو، اين نوشتار به تبيين مهمترين کارکردها و نتايج توکل در سلامت معنوي از منظر دعاي هفتم صحيفه سجاديه ميپردازد.
ـ آنچه از آموزههاي تربيتي قرآن کريم و صحيفه سجاديه بهدست ميآيد، اين است که سلامت معنوي وضعيتي است داراي مراتب مختلف که ارتباط انسان را با خداي تعالي در حد اعلي برقرار نموده و موجب آرامش و ارتقای روحي انسان ميشود.