چکیده:
قلمرو دین یکی از مباحثی است که در میان متکلمان اسلامی و غیراسلامی و فیلسوفان دین حایز اهمیت بوده است. در زمان معاصر با عنوانهایی نظیر نیاز بشر به دین، انتظار بشر از دین، گستره شریعت، قلمرو دین و...، مورد بحث واقع شده است. مسیله اصلی در قلمرو دین این است که دین چیست؟ چه ارکان و اجزایی دارد؟ دین تا چه حد میتواند در زندگی بشر دخالت داشته باشد؟ در این مقاله نگارندگان معتقدند که دیدگاه رایجی که از آیتالله جوادی آملی وجود دارد، به درستی تبیین نشده و نیاز است که دیدگاه ایشان به صورت منسجم بررسی شود. نتیجه نگاه منسجم به دیدگاه آیتالله جوادی آملی، بسیار متفاوت از آن چیزی است که تا بهحال تقریر شده است. دیدگاه ایشان در زمینه قلمرو دین بسیار نزدیک به دیدگاه آیتالله مصباح یزدی است. ایشان اموری را دینی میداند که ارتباط با سعادت انسان داشته باشد. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به بررسی دیدگاه آیتالله جوادی آملی در این زمینه پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
پس طبق نگاه آيتالله جوادي آملي، براي داشتن تعريفی درست از دين، هم بايد نگاه درونديني داشت و هم نگاه برونديني؛ و ما با بررسي دقيقتر به اين نتيجه ميرسيم که نگاه درونديني و نگاه برونديني کاملاً با هم منطبق هستند و همان چيزي که عقل بدان اذعان کرده است، مورد تأييد نقل نيز واقع ميشود.
بهنظر ميرسد اين تعريف سوم، کاملترين تعريف از ديدگاه ايشان باشد؛ چراکه هم به جنبۀ فردي و هم به جنبۀ اجتماعي اشاره کردهاند؛ از طرفي به هدف دين که پرورش انسان است، پرداختهاند و همۀ چيزهايي که جنبه عملي دارد (قانون و مقررات) را شامل ميشود و همچنين به منبع دين هم اشاره کردهاند، که عبارت از وحي و عقل (بهمعناي عام) است.
تحليل ملاکهاي قلمرو دين در نگاه آيتالله جوادي آملي بهنظر ميرسد براي تحليل مباحثي که ايشان در علم ديني مطرح کردهاند، بايد به مطالبي که در تعريف دين مطرح شد، توجه کرد.
يعني از ديدگاه ايشان اساساً مباحثي که دربارۀ حجيت عقل (تجربي و نيمهتجريدي و تجريدي) مطرحشده در مقام بحث علم ديني نيست و نميتوان آن مباحث را به قلمرو دين وارد کرد؛ و تصريح کردهاند که اگر هندسۀ بحث درست مطرح شود، هر چيزي جاي خودش را پيدا ميکند.