چکیده:
فضاهای مرکزی سرپوشیده تمهیدی جهت کشاندن نور، هوا و منظر به داخل بنا میباشند. الگوهای ویژهای از این فضاها در دامن معماری ایران رشد کرده که پاسخهای زیرکانهای جهت بالابردن کیفیت زیست عرضه میکنند. از سرسراهای قاجاری تا آتریومهای امروزی نشان میدهد که نیاز به این فضا در قالبهای نو وجود داشته است، بااینحال عدم شناخت مبانی طراحی درست، الگوهای صوری نامطلوبی را جایگزین اینگونه فضاهای دلنشین و کارآمد کرده است. تهویه طبیعی یکی از وجوه مهم طراحی این فضاهاست. عنصر فضایی درونگرا و نیمه محصور حوضخانه در معماری بومی ایران، خرد اقلیم مناسبی را در میانه بنا به وجود آورده و با ورود و خروج جریانات هوا به ساختمان حیات بخشیده است. در این پژوهش ضمن بررسی مؤلفههای عملکردی و فضایی حوضخانههای اقلیم گرم و خشک ایران، این پرسش اساسی مطرح شده که در معماری این فضا چه سازوکاری چنین کیفیت فضایی مطلوبی را به وجود آورده است؟ برای پاسخ به این پرسش با استفاده از روش کتابخانهای با تحلیل نمونههایی از حوضخانههای واقع در خانههای سنتی شهرهای کاشان و اصفهان، عملکرد و ویژگیهای فرمی مؤثر در ایجاد زمینههای تهویه طبیعی ردهبندی شده است. هدف غایی امکان فهم الگوی عملکردی حوضخانهها جهت استفاده در فضاهای مرکزی معماری معاصر بوده که در پایان پژوهش با بررسی تطبیقی نمونههای موردی به جمعبندی نتایج و ارائۀ الگوی ساختاری اینگونه فضاها میپردازیم. بازشناسی این الگوها معرف مؤلفههای اساسی مؤثر در ایجاد محدودۀ آسایش همچون؛ ابعاد و تناسبات، جانمایی و ارتباطات فضایی، جایگاه و جهت مناسب گشودگیها بوده، و میتواند منبع الهام مناسبی باشد برای طراحانی که قصد دارند جهت ترمیم گسست میان انسان و طبیعت، ارتباط عملکردی معماری سنتی را با نیازهای معماری معاصر برقرار نمایند.فضاهای مرکزی سرپوشیده تمهیدی جهت کشاندن نور، هوا و منظر به داخل بنا میباشند. الگوهای ویژهای از این فضاها در دامن معماری ایران رشد کرده که پاسخهای زیرکانهای جهت بالابردن کیفیت زیست عرضه میکنند. از سرسراهای قاجاری تا آتریومهای امروزی نشان میدهد که نیاز به این فضا در قالبهای نو وجود داشته است، بااینحال عدم شناخت مبانی طراحی درست، الگوهای صوری نامطلوبی را جایگزین اینگونه فضاهای دلنشین و کارآمد کرده است. تهویه طبیعی یکی از وجوه مهم طراحی این فضاهاست. عنصر فضایی درونگرا و نیمه محصور حوضخانه در معماری بومی ایران، خرد اقلیم مناسبی را در میانه بنا به وجود آورده و با ورود و خروج جریانات هوا به ساختمان حیات بخشیده است. در این پژوهش ضمن بررسی مؤلفههای عملکردی و فضایی حوضخانههای اقلیم گرم و خشک ایران، این پرسش اساسی مطرح شده که در معماری این فضا چه سازوکاری چنین کیفیت فضایی مطلوبی را به وجود آورده است؟ برای پاسخ به این پرسش با استفاده از روش کتابخانهای با تحلیل نمونههایی از حوضخانههای واقع در خانههای سنتی شهرهای کاشان و اصفهان، عملکرد و ویژگیهای فرمی مؤثر در ایجاد زمینههای تهویه طبیعی ردهبندی شده است. هدف غایی امکان فهم الگوی عملکردی حوضخانهها جهت استفاده در فضاهای مرکزی معماری معاصر بوده که در پایان پژوهش با بررسی تطبیقی نمونههای موردی به جمعبندی نتایج و ارائۀ الگوی ساختاری اینگونه فضاها میپردازیم. بازشناسی این الگوها معرف مؤلفههای اساسی مؤثر در ایجاد محدودۀ آسایش همچون؛ ابعاد و تناسبات، جانمایی و ارتباطات فضایی، جایگاه و جهت مناسب گشودگیها بوده، و میتواند منبع الهام مناسبی باشد برای طراحانی که قصد دارند جهت ترمیم گسست میان انسان و طبیعت، ارتباط عملکردی معماری سنتی را با نیازهای معماری معاصر برقرار نمایند.
Introspective Central and semi-enclosed spaces in architecture are designed to draw light, air, and landscape into the interior. Special patterns of these spaces have grown in the context of the Iranian native architecture, which delivers responsive answers to improve the quality of life. From the Qajar mansion to modern atrium shows the need for this space has existed in new forms, however, lack of understanding the basics of design, and undesirable formal patterns, has replaced such pleasant and efficient spaces. Natural ventilation is one of the main aspects of sustainable design, which helps with the comfort of human being by cooling warm air. Using wind energy and its proper conduction in architectural spaces, in order to reach the comfort zone, can contribute to the creation of a clean and sustainable natural air and provide a framework for reducing energy consumption. Architecture must reduce energy consumption and environmental pollution by coordinating its elements with sustainable development goals.HozKhaneh, or the pool-house, as an introversion and semi-enclosed space in the native architecture of Iran by creating natural ventilation, created a favorable climate in the middle of houses and brought life to the building. This elevated covered area enclosing a pool in its middle, which is usually connected with other spaces, because of the lack of light from the yard. However, during the Ghajar dynasty, new solutions were found to use these spaces better. To solve this problem a skylight from the ceiling made the creation of new spaces possible. These climate-oriented thoughts show how these limitations were used to create new spaces according to the climate. The hozkhaneh may be connected with the sehdari or hall. Light is allowed from reticular windows and colourful glasses into the roof. The wind catcher also works over this space and in connection with the hozkhaneh it conducts the outdoor air into the hozkhaneh. The aim of this research is to study the basic and functional parameters of the HozKhanehs in the warm and dry climate of Iran as an example of sustainable architecture elements. The basic question of this research is: what mechanism has made such a desirable feather in the architecture of HozKhaneh? To answer this question, this paper studies the climate conditions and effective parameters for natural ventilation, such as dimensions and proportions, spatial communication, evaporative cooling, openings, and airflow in these spaces. The aim of analyzing these parameters is to achieve valuable and repeatable patterns of traditional Iranian HozKhaneh’s architecture in order to use them in central spaces in modern houses, by knowing similar aspects of them. In this paper, the description and analysis of this space performance in the field of natural ventilation will be discussed by documentary research method. Also, by analyzing the plans and sections of case examples of Hozkhanehs located in traditional houses of Kashan and Isfahan cities, the characteristics of the air conditioning system are studied. Finally by comparing the functional patterns of case studies, valuable and repeatable patterns are discussed in contemporary architecture.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش ضمن بررسي مؤلفه هاي عملکردي و فضايي حوضخانه هاي اقليم گرم و خشک ايران ، اين پرسش اساسي مطرح شده که در معماري اين فضا چه سازوکاري چنين کيفيت فضايي مطلوبي را به وجود آورده است ؟ براي پاسخ به اين پرسش با استفاده از روش کتابخانه اي با تحليل نمونه هايي از حوضخانه هاي واقع در خانه هاي سنتي شهرهاي کاشان و اصفهان ، عملکرد و ويژگيهاي فرمي مؤثر در ايجاد زمينه هاي تهويه طبيعي رده بندي شده است .
به منظور شناخت هر چه بيشتر حوضخانه ها به عنوان مصداقي از عناصر معماري پايدار، بـه بررسـي مـوردي نمونـه هايي از حوضخانه هاي سنتي ايران ميپردازيم که از ميان خانه هاي اقليم گرم و خشک انتخاب شده اند و توانسته اند با بهره گيري از امکان تهويه طبيعي در کنار برودت تبخيري فضاي خنک ، مرطـوب و دلپـذيري را در اقلـيم حاشـيه کـوير و فصـول گـرم تابستان به وجود آورند.
٥. تحليل يافته هاي پژوهش بررسي ويژگيهاي معماري، خصوصيات فرمي و الگوهاي مؤثر بر معماري حوضخانه هاي شهر اصفهان و کاشان نشان ميدهد که فرم غالب پلان اين حوضخانه ها با تناسبات يک به يک ساخته شده و ارتفاع نسبتا بلند با گشودگيهايي در سقف ، جريان هواي مناسب خارج و داخل را با اتاق هاي نشيمن برقرار ميکند.
HozKhaneh, or the pool-house, as an introversion and semi-enclosed space in the native architecture of Iran by creating natural ventilation, created a favorable climate in the middle of houses and brought life to the building.