چکیده:
مقدمه: نظام تولیدی و زندگی اجتماعی عشایر با چالشها و مشکلات فراوان روبروست که پدیده خشکسالی از آن جمله است، در این بین کاهش آسیبپذیری جوامع عشایر از طریق افزایش سطح تابآوری و ارتقای انعطافپذیری در برابر پیامدهای طبیعی از جمله خشکسالی میتواند یکی از ویژگیهای مدیریت، برنامهریزی و توسعه باشد که از طریق سرمایه اجتماعی امکانپذیر است.
هدف پژوهش: بررسی واکاوی مولفههای سرمایه اجتماعی در تقویت تابآوری خانوارهای عشایر در برابر خشکسالی در شهرستان نیشابور انجام گردیده است.
روششناسی تحقیق: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری نیز تعداد خانوار عشایر شهرستان است، که بر اساس نمونهگیری تصادفی تعداد 217 خانوار تعیین شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار SPSS، مدلهای FARAS، BMW استفاده شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: عشایر شهرستان نیشابور قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر را تشکیل میدهد.
یافتهها و بحث: نتایج نشان داد، در بین مولفههای تابآوری آمادگی با مقدار 479/ 0، و واکنش با مقدار 331/ 0، بالاترین و پایینترین میزان را به خود اختصاص دادهاند. همچنین بر اساس اطلاعات مشخص گردیده شد که میزان تابآوری در بین خانوارهای عشایر با میزان ( 61/ 51) در سطح متوسط قرار دارد، در بین مولفههای سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی با مقدار 498/ 0، و عضویت در گروههای اجتماعی با مقدار 389/ 0، بالاترین و پایینترین میزان را به خود اختصاص دادهاند. همچنین بر اساس اطلاعات به دست آمده مشخص گردیده شد که میزان سرمایه اجتماعی در بین خانوارهای عشایر در برابر خشکسالی با میزان (16/ 45) در سطح متوسط قرار دارد. در نهایت نتایج تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر نیز حاکی از رابطه مثبت و معناداری بین مولفه سرمایه اجتماعی و تقویت تابآوری خانوارهای عشایر در برابر خشکسالی بود، به نحوی که بیشترین میزان تاثیرپذیری از سرمایه اجتماعی در مولفه آمادگی به گویه مشورت با کارشناسان کشاورزی، در مولفه واکنش به گویه کشت محصولات معیشتی، در مولفه بازتوانی و بازسازی به گویه بیمه کردن دامهای خود، در مولفه پیشگیری نیز به گویه ترکیب دانش بومی و مدرن در زمینه خشکسالی، اختصاص داده شد.
نتایج: در نهایت در یک جمعبندی نهایی میتوان گفت که مولفههای سرمایه اجتماعی در تقویت تابآوری خانوارهای عشایری در برابر خشکسالی شهرستان نیشابور تاثیر مثبت و معناداری دارد.
Introduction The nomadic productive system and social life face many challenges and problems, including the phenomenon of drought, including reducing the vulnerability of nomadic communities by increasing the level of resilience and promoting resilience to natural consequences. Drought can be one of the characteristics of management, planning and development that is possible through social capital. Purpose of the research:the present study aimed to investigate the components of social capital in strengthening the resilience of nomadic families against drought in Neyshabur. Methodology This research is applied in terms of purpose and based on descriptive-analytical nature. The statistical population is the number of nomadic households in the city, which was determined based on random sampling of 217 households. In order to analyze the data, SPSS software, FARAS and BMW models were used. Geographical area of research The statistical population is the number of nomadic households in the city, which was determined based on random sampling of 217 households. Results and discussion The results showed that among the components of resilience, readiness with a value of 0.479 and reaction with a value of 0.331 had the highest and lowest values. Also, based on the information, it was found that the rate of literacy is among the nomadic families with a rate of 51.61, among the components of social capital, social trust with a value of 0.498, and membership in Social groups with the value of 0.389, have the highest and lowest values. Also, based on the obtained information, it was determined that the amount of social capital among nomadic families in the face of drought is at a moderate level (45.16). Finally, the results of regression analysis and path analysis showed a positive and significant relationship between the component of social capital and strengthening the resilience of nomadic families against drought, so that the most affected by social capital in the component of readiness to consult with experts. Agriculture, in the component of responding to the item of cultivation of livestock products, in the component of rehabilitation and reconstruction to the item of insuring their livestock, in the component of prevention, was assigned to the item of combining indigenous and modern knowledge in the field of drought. Conclusion Finally, in a final summary, it can be said that the components of social capital have a positive and significant effect on strengthening the resilience of nomadic families against the drought in Neyshabur.
خلاصه ماشینی:
واکاوی مؤلفه های سرمایه اجتماعی در تقویت تاب آوری خانوارهای عشایری در برابر خشکسالی(مطالعه موردی: عشایر شهرستان نیشابور) نازنین نعیم آبادی *١- دکتری گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران ، ایران .
بنابراین هدف تحقیق حاضر این است که بتواند مولفه های سرمایه اجتماعی و تاب اوری را مورد سنجش قرار دهد و در نهایت ارتباط آنها را تبیین کند، و به این سئوال پاسخ دهد که به چه میزان سرمایه اجتماعی در تقویت تاب آوری خانوارهای عشایر در برابر خشکسالی تاثیر دارد؟ در این راستا، مطالعات گذشته در زمینه تاب آوری (٢٠١٥ ,Thlstrup ,٢٠٠٦ ,Marschke and Berkes)، همواره به دنبال ارزیابی سرمایه ها و منابع معیشت بوده و به برآورده نمودن راهبردهای حفظ معیشت ، ارتباط بین داراییها و تاب آوری و تجزیه و تحلیل شرایط بحرانی پرداخته و کمتر به عوامل اجتماعی تاثیرگذار توجه شده است (٢٠١٥ ,Prado and et al ,٢٠١٤ ,Forster Lake and et al)، لذا میتوان عوامل بسیاری را در ارتقای تاب آوری معیشت خانوارها دخیل دانست ، یکی از مهمترین عوامل ، وجود شبکه های اجتماعی و سرمایه اجتماعی در بین جوامع آسیب دیده در شرایط خشکسالی است (٢٠١٥ ,Rutter and et al).