چکیده:
از جمله عرصههای پژوهشی درباره ائمه (علیه السلام)، بررسی سیره فرهنگی ایشان است. این موضوع را میتوان از منظرهای مختلفی مورد بررسی و مداقه قرار داد. یکی از روشها، بررسی مکتوبات بهجای مانده از ایشان است؛ بخشی از این مکتوبات نامههایی است که از هر یک از ائمه صادر شده است. از آنجایی که امام کاظم (علیه السلام) تاثیر بسزایی در تبیین مبانی اسلام در حوزههای مختلف داشته است؛ پژوهش حاضر با هدف بررسی محتوای مکاتبات آن حضرت نگاشته شده است. روش پژوهش توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه صورت گرفته است، بر اساس موضوعات مکاتبات، نامهها به شش دسته: فقهی، اخلاقی، اعتقادی، اقتصادی، سیاسی و پزشکی تقسیم شدند، سپس با گزینش واژگان کلیدی و میزان تکرار آنها در هر دسته، مفاهیم مهم و نقاط مورد تمرکز در هر دسته استخراج شد و بهاین طریق به کشف محتوای نامه اقدام شد نتیجه نشان داده در بین مکاتبات امام کاظم (علیه السلام) بیشترین موضوعات مربوط به نامههای فقهی است؛ در رتبه بعد مکاتبات اخلاقی و پس از آن نامههای اعتقادی قرار دارد، حجم بالای نامههای فقهی، اخلاقی و اعتقادی، بیانگر مرجعیت علمی و دینی امام برای مردم در زمینههای فقهی و اخلاقی و اعتقادی است در رتبه بعد به ترتیب نامههای اقتصادی، سیاسی و پزشکی است. وجود این مکاتبات بیانگر توجه امام به مسائل اقتصادی، سیاسی و پزشکی در کنار مسائل دینی است.
خلاصه ماشینی:
روش پژوهش توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه صورت گرفته است، بر اساس موضوعات مکاتبات، نامهها به شش دسته: فقهی، اخلاقی، اعتقادی، اقتصادی، سیاسی و پزشکی تقسیم شدند، سپس با گزینش واژگان کلیدی و میزان تکرار آنها در هر دسته، مفاهیم مهم و نقاط مورد تمرکز در هر دسته استخراج شد و بهاین طریق به کشف محتوای نامه اقدام شد نتیجه نشان داده در بین مکاتبات امام کاظم (علیه السلام) بیشترین موضوعات مربوط به نامههای فقهی است؛ در رتبه بعد مکاتبات اخلاقی و پس از آن نامههای اعتقادی قرار دارد، حجم بالای نامههای فقهی، اخلاقی و اعتقادی، بیانگر مرجعیت علمی و دینی امام برای مردم در زمینههای فقهی و اخلاقی و اعتقادی است در رتبه بعد به ترتیب نامههای اقتصادی، سیاسی و پزشکی است.
همانطور که در نمودار مشخص شد نه سؤال از سؤالات فقهی در مورد نماز است (احمدی میانجی، 1427: 4/ نامه، 29- 30 31-32- 33- 34- 35- 36- 83) و در رابطه با احکامی همچون؛ قبله، نوافل، سجده، وقت فضیلت نماز، لباس نمازگزار، نماز مسافر، مکان نمازگزار و وقت مغرب بوده است، البته کثرت سؤالات در مورد نماز امری طبیعی است چرا که در آن برهه هرچند مردم از لحاظ اعتقادی با هم اختلافاتی داشتند ولی به هر نحو جامعه آن روز جامعهی اسلامی بود و یکی از اصول اسلام هم نماز است لذا در استفتائاتی که از امام شده است شاهد سؤالات متعددی در این خصوص هستیم.