شناسایی چالش ها و موانع گردشگری مذهبی در توسعه پایدار شهر مهران بر اساس مدل گراندد تئوری مقاله

امروزه گردشگری به یکی از بزرگ‌ترین، جذاب‌ترین و پرمنفعت‌ترین صنایع در اقتصاد جهان تبدیل‌شده و محرک تغییرات مثبت در فضاهای جغرافیایی، از جمله فضاهای شهری قلمداد می‌شود. از این‌رو امروزه در اقتصاد بسیاری از کشورها مثل ایران که به صادرات تک‌محصولی مانند نفت وابسته هستند، توسعه گردشگری می‌تواند درآمدهای زیادی را تولید نماید. شهر مهران با برخورداری از موقعیت و پایانه مرزی و گمرکی پر اهمیت و کمترین فاصله با شهرهای مهم زیارتی و پایتخت سیاسی کشور عراق، با عملکرد غالب خدماتی بر مبنای صادرات، واردات و حمل و نقل کالا و مسافر؛ بویژه گردشگران مذهبیِ راهپیمایی عظیم اربعین و عتبات عالیات شناخته ‌شده است. به ‌طوری ‌که هرساله بالغ بر 70 درصد از گردشگران مذهبی چند میلیونی اربعین از شهر مهران تردد می کنند، لذا شناسایی موانع و عوامل بازدارنده‌ی توسعه گردشگری مذهبی در این شهر به عنوان هدف این پژوهش به منظور توسعه پایدار کالبدی، اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و محیطی آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این پژوهش از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی می‌باشد و داده‌ها و اطلاعات با استفاده از روش‌ کتابخانه‌ای و مصاحبۀ عمیق به ‌دست ‌آمده‌اند. روش مورد استفاده در این پژوهش، «گراندد تئوری» یا «نظریۀ زمینه‌ای» است. جامعۀ آماری این تحقیق شامل 18 نفر از افراد آگاه و متخصصی می‌باشد که در حوزه گردشگری مذهبی نیز فعالیت داشته و به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند انتخاب‌ شده‌اند. مصاحبه‌ با جامعۀ هدف تا زمان رسیدن به حد اشباع ادامه یافت و برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل مضمون محتوا استفاده گردید. داده‌های حاصل از مصاحبه، کٌدگذاری سه‌گانه‌ی باز، محوری و انتخابی شد و از میان داده‌ها 53 مفهوم و 8 مقوله به دست آمد. نتایج این تحقیق حاکی از وجود ساختاری چهاربٌعدی بوده که شامل موانع؛ اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، زیرساختی - مدیریتی و محیطی می‌شود. نتایج این پژوهش می تواند به سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا خط‌مشی‌ها و راهبردهای هوشمندانه‌تری در جهت رفع موانع یاد شده به منظور توسعه پایدار متقابل گردشگری مذهبی و شهری اتخاذ کنند.

Today, tourism has become one of the largest, most attractive and most profitable industries in the world economy And it is considered the impellent of positive changes in geographical spaces, including urban spaces. Therefore, today in the economy of many countries such as Iran, which depend on the export of a single product such as oil, Tourism development can generate a lot of income. The city of Mehran By having important location and border and customs terminal and the shortest distance from important pilgrimage cities and the political capital of Iraq. are known with the dominant performance of services based on export, import and transportation of goods and passengers; Especially religious tourists for the huge procession of Arbaeen and Atbat - e Aliayat. So that every year more than 70% of several million religious tourists transit From Mehran city for Arbaeen. Therefore, identifying the obstacles and factors preventing the development of religious tourism in this city as the goal of this research is very important for its sustainable physical, economic, socio-cultural and environmental development. This research is descriptive-analytical in quiddity and practical in terms of purpose And the data and information were obtained using the library method and in-depth interview. The method used in this research is "grounded theory" or "contextual theory". The statistical population of this research includes 18 knowledgeable and expert people who were also active in the field of religious tourism and were selected by purposeful sampling. The interview with the target community continued until the saturation limit was reached, and the content analysis method was used to analyze the data. The data obtained from the interview was open, central and selective triple coding and 53 concepts and 8 categories were obtained from the data. The results of this research indicate the existence of a four-dimensional structure that includes obstacles; Economic, socio-cultural, infrastructure-management and environment. The results of this research can help the policy makers to adopt smarter policies and strategies in order to remove the mentioned obstacles for the mutual sustainable development of religious and urban tourism.

اما بررسي ادبيات اين حوزه نشان ميدهد موانع مؤثر بر توسعه گردشگري مذهبي به گونه اي جامع بررسي نشده اند و در نتيجه تجزيه و تحليل موانع ، تشخيص ارتباط آن ها با يکديگر و با گردشگري مذهبي، شناسايي موانع به گونه اي دقيق ، و ارائه يک الگوي و مدل ساختاري براي توسعه گردشگري مذهبي در شهر مهران لازم و مفيد به نظر ميرسد؛ در اين مقاله عوامل اصلي توسعه گردشگري مذهبي پس از بررسي ادبيات موضوع و مصاحبه با خبرگان ، شناسايي شدند و براي تفسير روابط بين ابعاد و شاخص هاي آن از الگوسازي و مدل نظريه زمينه اي مبتني بر گراندد تئوري استفاده شد، زيرا اين الگو يک روش استقرايي مناسب براي شناسايي و ارزيابي روابط بين ابعاد و گويه ها است . در واقع شهر مهران که به دليل انزواي جغرافيايي و موقعيت حاشيه اي و مرزي و اثرات جنگ تحميلي، با محروميت و توسعه نيافتگي تاريخي مواجه بوده است ، در کمتر از دو دهه اخير و به دنبال تغييرات سياسي- حاکميتي کشور عراق و ازسرگيري روابط متقابل دوستانه دو کشور و قابليت هاي جديد پيش روي آن (ازجمله گردشگري مذهبي)، از پتانسيل بالايي جهت دست يابي به پايداري توسعه سکونتگاهي برخوردار شده و در صورت برنامه ريزي دقيقِ ملي و منطقه اي- محلي، مديريت صحيح و سرمايه گذاري مناسب و منظم براي تأمين نيازها؛ ازجمله در زيرساخت هاي گردشگري و خدماتي مربوطه ، حجم عظيمي از جمعيت زائرين عتبات عاليات را پذيرا خواهد بود که ميتواند محرک اصلي توسعه پايدار شهري و زمينه تثبيت استقرار جمعيت را فراهم نمايد.