چکیده:
کوشش منطقدانان در تطبیق شرطیات منطق قدیم با زبان نمادین منطق جدید ستودنی است، اما تاکنون این مسیله راه بهجایی نبرده و مشکل هنوز پابرجاست. نگارنده در این مقاله میکوشد در حد توان، گرهای از مسیله باز تطبیق شرطیات بگشاید. بررسی قضایای شرطی متصله طوسی، در منظومه علوم معرفتی بشر نتایج چشمگیری بهدنبال دارد. نگارنده پیش از این در مقاله «تحلیلی نوین از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی درباره قضایای متصله»، نظام فکری حاکم بر متصلات طوسی را بررسی کرده است. پژوهش پیشرو ناظر به مقاله یادشده، متصلات مسوره لزومی را به زبان منطق جدید بازنمایی و صورتبندی میکند. صورتبندی که مبتنی بر سور مرتبه دوم و منطقهای غیرکلاسیکی، مانند منطق ربط، نبوده و تنها براساس نظام موجهاتی KT استوار است. فرمولبندی یادشده افزونبر تایید تلازم میان منفصلات و متصلات پیشنهادشده در مقاله دیگر مولف با عنوان «تحلیل قضایای منفصله منطق خواجه نصیرالدین طوسی»، نشان میدهد که لزومیهای مسوره منطق طوسی به «امکان خاص طرفین» مقید است.
خلاصه ماشینی:
فرمولبندي یادشده افزونبر تأييد تلازم ميان منفصلات و متصلات پيشنهادشده در مقاله ديگر مؤلف با عنوان «تحليل قضاياي منفصله منطق خواجه نصيرالدين طوسي»، نشان ميدهد که لزوميهاي مسوره منطق طوسي به «امکان خاص طرفين» مقيد است.
لزومي جزئي داراي تالي ضروريالصدق، برخلاف لزومي کلي متناظرش، از قواعد عکس و تلازم در متصلات پيروي ميکند، اما اقتران اين دسته از لزوميها، اقتران قياسي را تشکيل نميدهند؛ زيرا مستلزم علمي غير از مقدمات نيستند.
1. نمادينسازي محصورات اربع لزومي حقيقي منطق طوسي همانگونه که گفته شد، لزومي لفظي بهدليل اشتمال بر وضع محال، در مقدمات قياسي که بهدنبال اثبات مطلبي است، بهکار نميرود و تنها موضع کاربردي آن برهان خلف است (طوسي، 1367، ص271).
گفتني است که مطابق قواعد منطق جديد فرمول بالا معادل است با: A(P( Q): (((P&(Q) & (P & (~Q E(P( Q) نمادي است براي نشان دادن سالبه کلي لزومي «هيچگاه چنين نيست اگر P آنگاه Q».
مطابق قواعد منطق جديد فرمول بالا معادل است با: E(P( Q): (((P&Q) & (P & (Q O(P( Q)نمادي است براي نشان دادن سالبه جزئي لزومي «گاهي چنين نيست اگر P آنگاه Q».
تلازم ميان دو متصله لزومي مختلف در کيف پيش از اين گفته شد که مطابق منطق طوسي، سالبه لزومي در قوه موجبه لزومياي است که در كمّ متفق، در كيف مختلف، در مقدم متشارك و در تالى متناقضاند 1 .
تلازم ميان متصلات و منفصلات در حالت ايجاب کلي نظر به يافتههاي مقاله پيشگفته (فقيه، 1396، ص106-107)، موجبه کلي مانعهًْالجمع مرکب، در قوه موجبه کلي متصله لزوميهاي است که لزومش تام نباشد و مقدم آن عين يک جزء و تالي آن نقيض جزء ديگر است.