چکیده:
در مقاله حاضر هدف ما از یک سو بررسی تعاریفی بوده که از «خود انتظامی» و «نهادهای خود انتظام» از منظر فرهنگ لغات، نص قوانین مربوطه و نظریات علمای حقوق و اقتصاد، ارایه شده و در ادامه نقد این تعاریف با رویکردی حقوقی ـ اقتصادی بوده است. از سوی دیگر اهتمام ما بر این بود تا علاوه بر تبیین ارکان مراجع غیر دولتی ناظر در بازار سرمایه ایران و آمریکا ـ که البته نمایندگان دولت در آنها حضور مؤثر دارند ـ به تحلیل تعامل بین نهادهای خود انتظام به عنوان بخش خصوصی و این مراجع در بازار سرمایه بپردازیم و تبعاً این نتیجه حاصل آمد که خواستگاه اصلی نهادهای خود انتظام در بازار سرمایه، و یا به بیان دقیقتر در فعالیتهای اقتصادی جامعه است؛ هر چند از این قبیل نهادها یا از شیوه اعمال کنترل خود انتظامی، در بخشهای دیگری چون مطالعات روانشناسی و جرم شناسی، علم پزشکی و نظام مطبوعات نیز مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین ماحصل مقایسه نهادهای خود انتظام در بازار سرمایه ایران و آمریکا این بود که این نهادها، فی الواقع در همه امور «خود انتظام» نیستند و حداقل از دو بعد بسیار مهم نظیر شکلگیری و تأسیس و تصویب دستور العملهای لازم، تحت نظارت شدید مراجع غیر دولتی هستند. فلسفه و چرایی این امر را نیز به لزوم دخالت مراجع ناظر غیر دولتی با حضور نمایندگان دولت در آنها، با توجه به مبانی که احصاء کردیم، منتسب دانستیم.
This paper, we tried to consider the definitions of “Self-regulation” and “Self-regulatory Organizations” (hereafter called SROs) put forward in the viewpoint of the encyclopedias and dictionaries, applicable laws and the lawyers and economists as well, in order for scrutinizing them with a legal-economic approach. On the other hand, we made an effort not only to clarify the bases of the non-governmental supervising authorities- that of course include government’s representatives- in Iran and the US capital markets, but also to analyze the relation between SROs as the private sector and these authorities in the capital market As a result, it was found out that the actual and right place of the SROs are in the capital market of a given country, or to be more precise in the economic activities; however, these SROs or the method of controlling and regulation by “Self-regulation”, are used in psychological and criminological studies, medical science and the press as well. In adition, the result of comparing the Iranian and the US SROs was that both in Iran and the US’s capital market, SROs are not in fact self-regulatory in all their functions and at least for the two aspects namely, forming and establishing and approving instructions and bylaws, are strictly supervised by the non-governmental authorities. We also attributed the philosophy behind this fact to the need of supervising non-governmental authorities with the presence of government representatives in economy, in view of the bases that we enumerated here.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر اهتمام ما بر این بود تا علاوه بر تبیین ارکان مراجع غیر دولتی ناظر در بازار سرمایه ایران و آمریکا ـ که البته نمایندگان دولت در آنها حضور مؤثر دارند ـ به تحلیل تعامل بین نهادهای خود انتظام به عنوان بخش خصوصی و این مراجع در بازار سرمایه بپردازیم و تبعاً این نتیجه حاصل آمد که خواستگاه اصلی نهادهای خود انتظام در بازار سرمایه ، و یا به بیان دقیقتر در فعالیت های اقتصادی جامعه است ؛ هر چند از این قبیل نهادها یا از شیوه اعمال کنترل خود انتظامی، در بخش های دیگری چون مطالعات روانشناسی و جرم شناسی، علم پزشکی و نظام مطبوعات نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
با تدقیق در این تعاریف و همین طور مثالهای ارایه شده از سوی این فرهنگ لغت ها به این نتیجه میرسیم که اصطلاح خود انتظامی در مفهوم اخص ١، در بخش های اقتصادی جامعه نمود پیدا میکند و به بیان دقیق تر پایگاه اصلی این شیوه اعمال کنترل ، در فعالیت های اقتصادی است ؛ با این وجود این شیوه در زمینه های دیگری چون مطالعات روانشناسی یا جرم شناسی (Self regulation ١٩٩٦,Failure)، علوم پزشکی (SRT, at: Wikipedia)، مطبوعات (محمد زاده ، ١٣٩٠، ١٥)، مورد استفاده قرار میگیرد.