چکیده:
بیشتر روانشناسان اجتماعی، انسان را موجودی تک بعدی و مادی میدانند. آنها با این پیش فرض، برای تسهیل فرایند اقناع و متقاعد سازی مخاطبان، مدلها و نظریههایی را مطرح کردهاند که در قالب دو رویکرد عمده یعنی رویکرد پیام ـ یادگیریو رویکرد شناختی ـ پاسخ بیان شده است. در نقطه مقابل، پیامبر و اهل بیت (ع) با بیان دو بعدی بودن انسان و اصالت بعد فطری او، مدلی را پایهریزی کردهاند که نقاط اشتراک و افتراق فراوانی با مدلهای مطرح در روانشناسی اجتماعی دارد. این مقاله با استفاده از روش تحقیق کتابخانهای، مهمترین نقطه افتراق دو دیدگاه را در توجّه پیامبر و اهل بیت (ع) به پرورش و رشد نگرشهای بعد فطری مخاطبان میداند و مهمترین نقطه اشتراک را در توجّه دو دیدگاه، به عناصر اصلی اقناع (ویژگیهای گوینده و پیام و شنونده) و همچنین، توجّه به شیوههای اقناع و متقاعدسازی مخاطبان میداند. اگرچه در این نقطه اشتراک نیز، دو دیدگاه با یکدیگر تفاوتهای زیادی دارند.
Most social psychologists consider man as a one-sided materialistic being. They have proposed certain theories and models with which to substantiate their ideas. In this regard, one may refer to the cognitive approach and the acquisitive approach as two main strategies for substantiation. In contrast, the prophet and Imams have put forth a two-sided model of human identity with the main focus on man’s innate dimension. As a matter of fact, there are a lot of similarities and differences between this religious model and the social psychological ones. Through library work, this research sheds light on the major difference between these two approaches, namely the innate dimension of human character and the ways to breed it up. Also, the major similarity of the two approaches is found to be the persuasive dimension of human character (i.e., the features of the addressor, the message and the addressee). In this case, ways of persuading the addressee finds significance. It is to be noted that, even in this commonality, the two approaches are considerably different.
خلاصه ماشینی:
اين مقاله با استفاده از روش تحقيق کتابخانه اي، مهمترين نقطه افتراق دو ديدگاه را در توجه پيامبر و اهل بيت (ع ) به پرورش و رشد نگرش هاي بعد فطري مخاطبان مي داند و مهمترين نقطه اشتراک را در توجه دو ديدگاه ، به عناصر اصلي اقناع (ويژگيهاي گوينده و پيام و شنونده ) و همچنين ، توجه به شيوه هاي اقناع و متقاعدسازي مخاطبان ميداند.
با بررسي روايات رسيده از پيامبر و اهل بيت (ع ) که بيانگر سيره ارتباطي ايشان ميباشد، اين ويژگيها را ميتوان به شرح زير بيان کرد: ۳-۱-۱- ويژگيهاي گوينده در آموزه هاي اسلامي، ايمان از شروط اصلي براي اقناع و متقاعدسازي ميباشد که در سفارش پيامبر اکرم (ص ) به معاذ بن جبل ، هنگامي که معاذ براي ترويج اسلام عازم يمن بود، به آن توصيه شده است : «أوصيک ...
همراه با منبع ذکر گرديدن و مستند بودن : به عنوان نمونه ، ميتوان به قسمتي از وصيت حضرت علي (ع ) اشاره کرد که در آن ، حضرت سفارش به ايجاد اصلاح ميان مردم ميکنند و سپس ، سخن خود را به روايتي از پيامبر اکرم (ص ) مستند کرده و ميفرمايند: «از جدتان شنيدم که فرمود: اصلاح نمودن بين مردم از يک سال نماز و روزه برتر است » (مجلسي، ۱۴۰۳، ج ۴۲، ص ۲۵۶)؛ ۳.
در کنار اين وجوه اشتراک، از نظر آموزه هاي اسلامي، براي متقاعدسازي مخاطبان ، گوينده بايد داراي بسياري از ويژگيهاي ديگري باشد که مورد توجه روان شناسان اجتماعي قرار نگرفته است ، از جمله : ملزم بودن به رعايت حق الله ، حق النفس و حق الناس ، اخلاص ، بصيرت ، شرح صدر، صداقت و...