چکیده:
خمسۀ نظامی، از منظومههایی است که در طول تاریخ، نسخ متعددی از آن، به صورت مصور و غیرمصور تهیه شده است. به خاطر رابطۀ متن منظومه و نگارهها، نسخ مصور علاوه بر متن منظومه، بار معنایی حاصل از نگارهها را نیز در خود جای داده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به شناساندن نگارههای نسخ هفتپیکر در مجموعهای از نسخ برگزیدۀ خمسۀ نظامی با عناوین: دانشگاه تهران با کد 5179، مدرسه عالی شهید مطهری با کد 400، کتابخانه کنگره آمریکا، کاخ گلستان با کد 1951، مجلس شورای اسلامی با کد 930، کتابخانه ملی با کد 15275-5 و کد 3058256 از کتابخانه دیجیتال مربوط میپردازد. با توجه به رابطۀ متن منظومه و نگاره، در نسخ مصور، آگاهی از تعداد و موضوع نگارهها و مقطع قرار گرفتن آنها در متن و کانون روایت و نوع روایت آنها گام ارزشمندی برای آغاز تحقیقات بعدی در این زمینه است. پژوهش حاضر نشان میدهد، در نسخ مصور بررسی شده، بهرامگور محور اصلی روایت نگارههاست و بیشترین بسامد آن مربوط به حضور بهرامگور در هفتگنبد است و در ترسیم نگارهها، نگارگر کاملاً تابع متن نیست.
Nizami’s Khamseh is the poems has been repeatedly copied in the illustrated and non-illustrated forms during the time. Illustrated manuscripts have in addition poems, the meaning concepts of illustration and it is because of being relation among poems and its illustrations. This paper, introduce illustrations of Haft Peikar of Nizami’s Khamseh’s manuscripts by Descriptive-analytical method. They are as following, university of Tehran’s manuscript- code 5179, Shahid Motahhari’s -code 400, America Library of Congress, Kakh Golestan -code 1951, Islamic Consultative Assembly-code 930, National library-code5-15275 of N. L. digital, National library-code 3058256 of N. L. digital. Due to the relation between illustration and poems, being aware of the number as well as the subject of illustrations and the main focus of their narrative, is important for later research in this field. The paper says that in the above manuscripts, Bahram Gour is the main focus of the narrative and most frequently revolves around his presence in seven domes while the painter is not completely bound to the text.
خلاصه ماشینی:
داستان تمثیلی و عرفانی است ، ولی نگاره با تصویری از بانوی گنبد در بغل بهرام گور، تمثیلی و عرفانی مرتبط نیست و با تمایل به جنس مخالف ، احساسی است و با این بیت آغاز میشود: چون ز فــرمان شـه گریز نبود عذر یا ناز دلپـــــذیر نبـــــود 182 نگارة شماره ١٦٧ نسخه باعنوان «شستن شاه بهرام روز دوشنبه در گنبد سبز و افسانه گفتن دختر پادشاه اقلیم سوم »، به افسانه سرایی بانوی گنبد برای بهرام گور میپردازد.
این داستان تمثیلی و عرفانی است ولی نگاره تمثیلی و عرفانی نیست و با تصویری از هم آغوشی بهرام و بانو، احساسی و شهوانی است و با این بیت آغاز میشود: نازنیـــن ســرنتافت از رایش در فشـــاند از عقیــق در پایش 215 نگارة شمارة ١٧٣ نسخه باعنوان «نشستن شاه بهرام روز چهارشنبه در گنبد پیروزه رنگ و افسانه گفتن دختر پادشاه اقلیم پنجم »، به افسانه سرایی بانوی گنبد برای بهرام گور میپردازد.
داستان تمثیلی است ، ولی نگاره اندکی رمزی است و پس از بیت زیر آغاز میشود: از هنــــــر هرچه در شمـار آید وان هنرمند را به کــــــار آید 183 نگارة شمارة ٣٩٨ با عنوان «نشستن بهرام روز دوشنبه در گنبد سبز و افسانه گفتن دختر پادشاه اقلیم سوم »، برشی است که داستان سرایی بانوی این گنبد را برای بهرام روایت میکند.
H. Available in the Central Library of Tehran University; Registration Number 5179: Illustration based on the Stories of Khamseh's Nezami.
Tehran: Organization of Documents and National Library of the Islamic Republic of Iran Nezami, E.
Tehran: Document Center and National Library of the Islamic Republic of Iran.
Tehran: Document Center and National Library of the Islamic Republic of Iran.