چکیده:
زبانشناسی زیستمحیطی، از رویکردهای نوین در پژوهشهای زبانشناختی است که از دریچهای جدید، به مطالعه دربارۀ ارتباط بین زبان و محیط طبیعی-اجتماعیِ گویشوران آن میپردازد. بهعقیدۀ زبانشناسان زیستمحیطی، محیط جغرافیایی و شرایط اقلیمی موجب تنوعات زبانی و به تبع آن، تفاوتهای فکری و فرهنگی در یک محیط میشود. ترجمانالاشواق سرودۀ محیالدین ابن عربی، از اندیشمندان و عارفان برجستۀ عرفان اسلامی، است که ترسیمکنندۀ احساسات عاشقانۀ وی نسبت به نَظام، دختر شیخ مکینالدین، در سالهای اقامت شاعر در مکه است. ابن عربی در این اثر، برای بیان حالات خویش و وصف ویژگیهای معشوقش، از زبانی بهره میگیرد که دارای یکسری همبستههای معنایی متناسب با محیط مکه و شرایط زیست کاربران آن محیط است. در نتیجه ، از منظر زبانشناختی این اثر، تصویرگر یک جامعۀ زبانی و شبکۀ واژگانی ویژه است که میتواند معرّف گفتمان خاص زیستبوم شاعر و معشوق او باشد. از اینرو در پژوهش حاضر، با روشی توصیفی- تحلیلی و با رویکرد زبانشناسی زیستمحیطی، این دایرۀ واژگانی را بر اساس مؤلّفهها و شاخصههای جامعۀ زیستی، فکری و فرهنگی ابن عربی، دستهبندی نموده و مورد تحلیل زبانشناختی قرار میدهیم . ازجمله نتایج پژوهش حاضر میتوان به همبستگی محیط طبیعی با زبان و بالتبع فرهنگ و نحوۀ بینش و جهانبینی ابن عربی بهعنوان یکی از کاربران آن محیط، اشاره نمود.
Environmental linguistics is one of the new approaches in linguistic research and a branch of social linguistics that studies the relationship between language and the natural-social environment of its speakers from a new perspective. According to environmental linguists, geographical environment and climatic conditions cause linguistic variations and, as a result, intellectual and cultural differences in an environment. Tarjuman al-Ashwaq, a poem by Mohi al-Din Ibn Arabi, is one of the prominent thinkers and mystics of Islamic mysticism, who depicts Ibn Arabi's romantic feelings towards Nazam, the daughter of Sheikh Makin al-Din, during the poet's years of residence in Mecca. In this work, Ibn Arabi uses a language that has a series of semantic correlates appropriate to the geographical environment of Mecca and the social and cultural conditions of the users of that environment to express his moods and describe the characteristics of his lover. Therefore, in the present study, with the aim of evaluating and recognizing the specific discourse of the poet's biosphere, the linguistic community and the lexical network of Tarjuman al-Ashwaq work were categorized based on the biological, intellectual and cultural components and indicators of Ibn Arabi's life environment, and with a descriptive-analytical method and from the perspective of linguistics. We analyze the environment linguistically. Among the results of the present research, we can mention the correlation of the natural environment with language, especially the culture and the way of vision and worldview of Ibn Arabi as one of the users of that environment.
خلاصه ماشینی:
بـه بيـان ديگـر، از منظـر زبان شناسي زيست محيطي ، تعامل محيط ، زبان و تفکردر ترجمان الاشواق نوعي گفتمـان و فرهنگي خاص را براي ابن عربي در خلق اين اثر ايجاد کرده است که ايـن امـر در پـژوهش حاضر با هدف کشف ارتباط دوسويه ميان نظام زباني و نظام زيستي ابن عربي در اين اثر و با روشي توصيفيـ تحليلي تحليل و ارزيـابي مـي شـود تـا خواننـده را بـا ميـزان تأثيرپـذيري ناخودآگاه ابن عربي از زبان و محيط جامعۀ خويش در آفرينش اثرش آشنا سازيم .
از منظري ديگر، دربارٔە تحليل کتاب ترجمان الاشواق ابن عربـي نيـز تـاکنون پژوهش هايي صورت گرفتـه اسـت کـه از جملـۀ آن هـا مـي تـوان بـه مقالـه هـايي از خزايـي (١٣٨٨)، عرفت پور (١٣٩٢)، مرتجي و نجفي افرا (١٣٩٧)، و نظري و اقبـالي (١٣٩٨) اشـاره کرد که در همۀ اين پژوهش ها به بررسي جنبه هاي زيبايي شناسي ترجمـان الاشـواق ازمنظـر کاربرد استعاره و نمادپرداخته شده است و چنانچـه نگارنـده مـشاهده کـرده ، تـاکنون هـيچ پژوهــشي در زمينــۀ تحليــل ترجمــان الاشــواق ابــن عربــي بــر اســاس نظريــۀ زبــان شناســي زيست محيطي صورت نگرفته است .
جدول ١: همبسته هاي مربوط به محيط طبيعي (رجوع شود به تصویر صفحه) ٥-١-٢ سفر و همبسته هاي آن از آنجايي که زيرساخت اغلب غزل هاي ابن عربـي را در ايـن اثـر موضـوع سـفر معـشوق و فراق او شکل مـي بخـشد، خصيـصۀ سـفر بـا ابزارهـاي نقـل و مکـان و همبـسته هـاي آن کـه مخصوص همان زيست بوم شاعر است ، يکي از مؤلفه هاي اصلي طبيعت زندگي شاعر است که در شکل گيري زبان خاص اين شاعر تأثير بسزايي داشته است .