چکیده:
نفرین یکی از شیوه‌های واکنش انسان در برابر موانعی است که در طول زندگی با آن‌ها مواجه می‌شود. واژۀ نفرین به معنای دعای بد است و بیشتر در شرایط عجز و ناتوانی انسان بروز می‌یابد. باور به تاثیرگذاری نفرین بیشتر از آن‌جاست که عامل اجرای آن، یکی از نیروهای ایزدی و مینوی است. هرچند باور به این تاثیرگذاری در گروه‌های مختلف اجتماعی وجود داشته است، اما مردم عامه به‌دلیل باورها و شرایط اجتماعی متفاوتی که داشته‌اند بیشتر از این ابزار استفاده و در قالب زبان گفتاری یا نوشتاری آن را بیان می‌کرده‌اند. یکی از این قالب‌ها دوبیتی است که عامه آن را برای بیان بسیاری از واکنش‌ها و احساسات خود مناسب دانسته‌اند. بنابراین، استفاده از آن برای بیان نفرین نیز طبیعی است. این پژوهش، به روش تحلیلی ـ توصیفی، نفرین‌های نمودیافته در 4391 دوبیتی رایج در میان عامۀ استان فارس را بررسی کرده و با بسامدیابی از عناصر نفرین‌کننده، نفرین‌شونده و دلیل نفرین، به تحلیل آماری و نمود این عناصر و جنسیت، در این حوزه از فرهنگ عامه پرداخته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد در اشعار بررسی‌شده، همۀ نفرین‌کنندگان جز در یک نمونه، انسان و نیمی از نفرین‌شوندگان غیرانسان‌اند، نکته‌ای که می‌تواند به‌ترتیب به‌دلیل ارتباط واکنش نفرین با سخن‌گویی انسان و فرافکنی تقصیر بر غیرانسان باشد. در دوبیتی‌ها، عاشق بیشترین نمود (82 درصد) را از میان 19 گروه نفرین‌کننده دارد و معشوق نیز با 16/23درصد، اصلی‌ترین طرف در میان نفرین‌شوندگان است. همچنین از منظر جنسیت، زن در نفرین‌ها، بیشتر در مقام نفرین‌شونده قرار می‌گیرد، ویژگی‌ای که مربوط به جامعۀ مردسالار است که افزون‌بر ضعف و خودخواهی جنس مرد در برابر موانع، صبوری زن و پای‌بندی بیشترش را به رابطۀ عاشقانه نشان می‌دهد. هرچند می‌تواند مویّد به‌رسمیت نشناختن حقّ زن برای اعتراض نیز باشد و یک‌طرفه بودن رابطۀ عشق را نیز در جامعۀ مردمحور تایید کند. از منظر تحلیل دلایل نفرین نیز، مانع وصل شدن، دیگرگزینی، جلب توجه معشوق و ناکامی عاشق، بیشترین بسامد را در دوبیتی‌های عامه دارند، مولفه‌ای که با وجه غنایی اشعار پیوندی مشخص دارد.
This research has been carried out based on an analytical-descriptive method focusing 4391 couplets common among the folklore of Fars province. This study also analyzes the frequencies of the elements including the one who curses, the one who is cursed and the cause of curse. Then, they are analyzed from the statistical point. Finally, the reflection of these elements and gender has been heeded in the field of the folklore culture. The findings of this research indicate that in the poems considered in this study, all the ones who curse are human and half of the beings who are cursed are non- human. This could be as a result of the connection between the curse reaction and human speech against human factors, obstacles, and the projection of guilt on non-humans. In the couplets, the lover has the most reflection (82%) out of the nineteen groups of the ones who curse and the ones who are loved have got 34% of the ones who are cursed. From the gender perspective, women are the ones who are cursed the most. The aim specification of the male oriented society is that men are arrogant and are weak against the obstacles, whereas women are patient and are loyal toward their romantic relationship. Nonetheless, it may reveal the denial of woman's right to complaint. It also confirms the one sidedness of romantic relationship in a male oriented society
(
, 
, 
)
