چکیده:
برای جریان‌شناسی علمیِ منابع علومقرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطور و نگارش منابع مهم علومقرآن را با تحلیل تاریخی برای دانش‌پژوهان این رشته به تصویر بکشد، موجود نیست. بررسی حاضر، تحلیل تاریخی منابع جامع علوم قرآن قرن 9 بوده که با روش پژوهش کیفی، داده‌های تحلیلی را در مورد تاثیرگذاریِ «بصائر فیروزآبادی و التیسیر کافیجی» و رابطه دو کتاب مذکور با کتب جامع هم‌عصرِ آن؛ «مواقع العلوم بلقینی» و «فضائل القرآن عسقلانی»، برای مخاطبان تخصصی رشته علومقرآن بیان کرده‌است. کتاب بصائر با توجه به سنجش احوالات علمی، فرهنگی و سیاسی آن روزگار در مباحث جامع علوم قرآن تاثیرگذاری قابل‌قبولی داشته است. کتاب فضائلالقرآن از حیث کارکرد، ساختار و محتوا رتبه‌ای پایین‌تر از بصائر دارد. کتاب مختصرِ مواقعالعلوم از کتاب مفصلِ بصائر، تاثیرگذاری کمتری داشته و تاثیرگذاری در عرصه علوم قرآن را در قرن 9 سیر نزولی می‌دهد. مباهات کافیجی بر کتاب التیسیر و از سوی دیگر کوچک شمردن این کتاب توسط سیوطی، تاثیرگذاری آن را متوسط نشان می‌دهد. این نتایج، کمک‌کننده به فهم جریان علم(علوم قرآن) کرده و دانش و بینش کمّی و کیفی دانش‌پژوهان را نسبت به «تاریخ منابع علومقرآن» تکمیل می‌کند.
For the scholarly ontology of the sources of the Qur'anic sciences, there is no regular writing that illustrates the factors that influence the development and writing of important sources of the Qur'anic sciences with historical analysis for scholars in the field. The present study is a historical analysis of 9th-century Qur'anic Comprehensive Science Resources that provides qualitative research with analytical data on the influence of "Basaaer Firouzabadi and Al-Taysir Kafiji" and "the relationship between these two books with its contemporary companion books; "Mavaghe al-Oloom of the Bolgheini " and "Fazaael al-Quran of the Asghalani " have been addressed to specialized audiences of the Qur'an. Basaaer has had a remarkable impact on the comprehensive discussions of the Qur'anic sciences, considering the scientific, cultural and political circumstances of that day. Fazaael al-Quran is lower than Basra in terms of function, structure and content. Mavaghe al-Oloom is less influential than the book of Basaaer, and has had a declining influence on the sciences of the Qur'an in the 9th century. Kafiji's pride in the book of Al-Taiser, and on the other hand, the modesty of this book by Souoti, is moderate. These results help to understand the flow of science (Quranic sciences) and complement the quantitative and qualitative knowledge and insights of scholars on the "history of Quranic science resources".
(
, 
, 
)
