چکیده:
بیان مسیله: دست بافته و دست مال های ترکمن، ساحتی از هنرهای بومی هستند که ضمن مرتفع ساختن نیازهای زندگی و برجسته سازی هویت هنری، محملی برای آشکارسازی باورها از طریق بازنمایی نقوش انتزاعی و تجریدی بوده است. نکته حایز اهمیت در این آثار، اهمیت و اهتمام ویژه به جنبه معناشناختی و باورمحوری نقوش، در کنار بعد زیباشناختی است. این مسیله در سایر جوامع عشایری، به نسبت کم تر است. برجسته ترین بخش زندگی در جامعه ترکمن، حضور باورها، آیین ها و آموزه های باستانی(شمنی) و دینی است که از طریق آثار هنری و به سبک تجریدی به مخاطب عرضه می شود. ازاین رو، مطالعه جهان بینی بافنده ترکمن که در قالب انواع نگاره ها در دست بافته ها و دست مال ها نقش پردازی شده، با رویکرد مردم شناسی هنر میسر است. رسالت این رویکرد، مطالعه، فهم و درک محتوای آثار هنری، در بستر فرهنگی جامعه آفرینندگان آن است. بنابراین پرسش اصلی پژوهش این است که نقوش دست بافته ها و دست مال های ترکمن از دیدگاه مردم شناسی هنر، دارای چه ویژگی هایی هستند و چگونه می توان از این دیدگاه و با لحاظ زمینه های فرهنگی ترکمن به فهم معنایی و زیبایی آن ها، پی برد؟
هدف پژوهش: مطالعه و فهم نقوش دست بافته ها و دست مال های ترکمن از منظر فرهنگ جامعه بافنده ترکمن است.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی و توسعه ای، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای است.
نتیجه گیری: سبک غالب نقش پردازی نقوش تجریدی(عدم شباهت به مصداق بیرونی) است تا انتزاعی. همچنین نقوش بیش از آنکه جنبه زیباشناختی(تزیین و آراستن)، داشته باشند، با تکیه بر عقاید و باورها، آفریده می شوند و وجه نمادین و معناشناختی دارند. عمده نقوش شامل دسته نقوش محافظ (دعا، تعویذ، طلسم، خمتاز، بازوبند)، قوچک، پرندگان محلی و گل (گول، ترنج) هستند که در هر ایل و قبیله دارای نشان و فرمی خاص است. همچنین دست بافته ها دارای کارکردهای ویژه ای هستند.
خلاصه ماشینی:
مطالعۀ نقوش دستبافتهها و دستمالهای ترکمن از گذر مردمشناسی هنر *محمد افروغ Mohammad Afrough, استادیار گروه فرش، دانشکده هنر، دانشگاه اراک Email: m-afrough@araku.
ir چکیده بیان مسئله: دستبافته و دستمالهای ترکمن، ساحتی از هنرهای بومی هستند که ضمن مرتفعساختن نیازهای زندگی و برجستهسازی هویت هنری، محملی برای آشکارسازی باورها از طریق بازنمایی نقوش انتزاعی و تجریدی بوده است.
ازاینرو، پرسش اصلی این است که چگونه میتوان از منظر مردمشناسی هنر و زمینههای فرهنگ ترکمنی، ویژگیهای زیباشناختی و معناشناختی طرح و نقشهای دستبافتهها و دستتنیدههای ترکمنی را تحلیل و واکاوی کرد؟ همچنین هدف این پژوهش شناسایی و معرفی طرح و نقشها و مطالعۀ آنها در بستر فرهنگ ترکمن از گذر مردمشناسی هنر است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) مؤلفههای زیرمجموعۀ مردمشناسی هنر در دستبافتهها و دستمالهای ترکمن مردمشناسي هنر با استفاده از مؤلفههای خود، در پی کشف خصوصیات و ويژگيهاي معناشناختي، زيباييشناختي و کارکردی در هنر و آثار هنری است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) نقشمایۀ گل (گول): گستردهترین نقش و عنصر هویتی در فرهنگ بافندگی ترکمن طرح و نقشهای دستبافتهها و دستمالهای ترکمن، برعکس سایر ایلها و عشایر که دارای تنوع در طبقهبندی موضوعی هستند، محدود و معیناند که در اثر تکرار و یا تغییر در ساختار یک نقشمایه، نقشی دیگر پدید آمده است.
برایناساس، هنر و آثار هنری در جامعة قبیلهای ترکمن نمودار یک کلیت معناشناختی برساخته از دانش و شناخت بومی است که معنا و مفاهیم آن برای افراد آن جامعه و فرهنگ اهمیت شایانی دارد.