تحلیل انتقادی گفتمان جایگاه معشوق در غزل معاصر (دهه‌های هفتاد، هشتاد، نود) مقاله

نویسنده: گلی، دکتر احمد ؛ علیزاده خیاط، دکتر ناصر ؛

پژوهشهای ادبی پاییز 1401 - شماره 77 ، ب (وزارت علوم/ISC (‎30 صفحه - از 255 تا 284 )

کلیدواژه ها: تحلیل انتقادی گفتمان جایگاه معشوق در غزل معاصر غزل عاشقانه معاصر خطاب عاشق در شعر معاصر خطاب معشوق در شعر معاصر critical analysis of the discourse the place of the lover in contemporary sonnets contemporary romantic sonnets the lover's address in contemporary poetry the beloved's address in contemporary poetry معشوق غزل گفتمان عاشق فرایندها غزل عاشقانه شعر عشق

fa en

چکیده:

متون به‌ دلیل انعکاس ساختارهای اجتماعی، ایدئولوژی و کارکرد قدرت، زمینه‌ ای مناسب در مطالعات تحلیل گفتمان و نقد زبانشناختی است. غزلهای عاشقانه نیز از چنین دیدگاهی دلالتهای ضمنی مهمی دارد و بخشی از واقعیت‌های زمان خود را آشکار می‌ کند؛ لذا با به کارگیری برخی از ابزارهای رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان، جایگاه «معشوق» در غزل سه دهه اخیر بررسی شد؛ بدین منظور از نظریه ‌های مایکل هالیدی برای تحلیل متن، و نورمن فرکلاف برای تبیین ابعاد اجتماعی آن استفاده گردید. از میان ابزارهای تحلیل متن، فرانقش اندیشگانی با تمرکز بر فرایندها و نامگذاریها انتخاب شد تا آشکار شود که معشوق به‌ عنوان اصلی‌ترین مشارک گفتمان عاشقانه غزل سه دهه اخیر با چه نامها، صفتها و القابی خطاب و توصیف می‌شود؛ این نام دهی ‌ها از جهت مثبت یا منفی ‌بودن، چه بار معنایی‌ ای القا می‌ کند؛ و نیز معشوق، عامل چه فرایندها یا کنشهایی ‌است. نتایج پژوهش نشان می‌ دهد شاعران این دوره علاوه بر نامهای عام و خاص از نامهای دیگری نیز برای نامیدن معشوق استفاده کرده ‌اند؛ ازجمله: نامهای خاص و نشاندار تلمیحی و نمادین، صفتهای جانشین اسم، نام شهر و منطقه جغرافیایی محل سکونت معشوق نامهای استعاری برگرفته از عناصر طبیعی، اعضای بدن به علاقه جزئیه و عبارتهای تشبیهی که برای توصیف ویژگیهای جسمی و روحی معشوق به‌ کار می‌‌رود. معشوق این غزلها بیشترین نقش را در قالب فرایندهای رابطه ‌ای (۴۳٪)، مادی (۳۹٪) و ذهنی (۱۲٪)، برعهده دارد. او در این فرایندها در نقشهای کنشگر (۳۵٪)، حامل (۲۰٪) و شناخته (۱۵٪) ظاهر شده ‌است. هم‌چنین (۷۱٪) از فرایندهایی که معشوق در آنها شرکت داشته از نظر ارزشیابی مثبت است.

خلاصه ماشینی:

(افشاري، ١٣٩٤: ص ٨١) در شعر عاشقانۀ معاصر، «رابطۀ بيواسطه ، چشم انداز نهايي است » (مختاري، ١٣٩٣: ص ٩٠)؛ اما از آنجا که افراد، ذهنيت ها، تجربه ها، ارزشها و گرايشهاي فرهنگي متفاوت است ، هر رابطۀ عاشقانه نيز وجه تازه اي را خلق ميکند که قابل تکرار نيست ؛ به اين دليل ، عشق در گستره ها، ژرفاها و کيفيت هاي گوناگون شکل ميگيرد. نگاه کن اين مرد عاشق است مادي کنشگر مثبت ٥٣ بانو ببين در آينۀ چشم هاي من ذهني حسگر مثبت ٥٤ زيباييت به قدر تمام جهان شده رابطه اي حامل مثبت ٥٥ اگر چه تو به بهاي جوي نميخريام مادي کنشگر منفي ٥٦ هر شب براي من دو سه رؤيا ميآوري ذهني حسگر مثبت ٥٧ به بوسه يکسره کن کار دشمنانم را مادي کنشگر مثبت ٥٨ تو که کوتاه و طلايي بکني موها را مادي کنشگر منفي ٥٩ برايم ارمغان آورده اي سالي بهاري را مادي کنشگر مثبت ٦٠ ديرتر سر ميزني و بي وفاتر ميشوي مادي-رابطه اي کنشگر-حامل منفي مجموع فرايندهايي که معشوق در رابطه اي:٤٢٪ کلامي: ٦٪ ارزشيابي مثبت : ٧١ ٪ آنها مشارکت ميکند: ٦٥ مورد مادي:٣٩٪ رفتاري: ٣٪ ارزشيابي کنش منفي: ٢٥٪ ذهني: ١١٪ خنثي: ٣ ٪ ضمير اول شخص مفرد (من )، که در بافت غزل عاشقانه از او به عنوان «عاشق » تعبير ميشود در مرتبۀ بعد از معشوق ، مهمترين شرکت کنندٔە فرايندها به شمار ميرود.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود