چکیده:
زمینه و هدف : شیخ آذری طوسی اسفراینی از شاعران و نویسندگان دورة تیموری است . کتاب جواهرالاسرار از نوشته های برجستۀ وی در موضوع کلی حروف مقطعۀ قرآن ، عرفان ، حدیث و شعر میباشد. در این مقاله با معرفی نسخه های کتاب ، سبک زبانی، بلاغی و فکری آن بررسی شده است . روش مطالعه : گردآوری اطلاعات در مقاله به روش کتابخانه ای و نگارش آن به شیوة توصیفی ـ تحلیلی است . جامعۀ آماری چهار نسخۀ خطی جواهرالاسرار آذری میباشد. یافته ها: جواهرالاسرار در کلیت سبک شناسی مطابق سبک عصر تیموری نوشته شده است . در مقدمه ها نثر مسجع و متن کتاب ساده است . در سطح آوایی سبک زبانی: سجع ، جناس ، تکرار واژه ، واج آرایی، طرد و عکس ، در سطح لغوی: واژه ها و عبارتهای عربی و در سطح نحوی: ترادف کلمات ، القاب و اوصاف ، مطابقت موصوف و صفت ، کاربرد جملات عربی بجای صفت ، شاخصۀ سبکی دارد. در سطح ادبی آرایه های تشبیه ، تضمین ، اقتباس ، استعاره ، کنایه ، تلمیح ، تمثیل و ضرب المثل آورده است و در سبک فکری به شرح و تفسیر حروف مقطعه قرآن ، احادیث ، سخنان عرفا و اشکالات شعر شاعران پرداخته است که در تفسیرهایش ، تسلط وی به علم نحو، ریاضی، بلاغت ، طب و نجوم دیده میشود. نتیجه گیری: آذری طوسی اسفراینی در جواهرالاسرار مطابق با سبک نثر عصر تیموری، با گرایش به کاربرد واژه ها، جمله های عربی، اشعار فارسی و عربی، نثر مسجع در مقدمه ها و زبان ساده در متن کتاب ، کاربرد آرایه های تشبیه ، تضمین ، اقتباس ، استعاره ، کنایه ، تمثیل و ضرب المثل توانسته است بعنوان یک مفسر، شارح و منتقد، اطلاعات مفیدی درمورد حروف مقطعه ، احادیث ، موضوعهای عرفانی، و شرح دشواری شعر شاعران به مخاطب ارائه دهد و همچنین اطلاعات تاریخی، دینی، طب ، نجوم و زندگینامۀ مشایخ در کتابش قابل بیان است .
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Sheikh Azari Tusi Esfarayeni is one of the poets and writers of the Timurid period. The book Jawahar al-Asrar is one of his famous writings on the subjects of the Muqattaah Letters, mysticism, hadith and poetry. In this article, by introducing the Manuscripts of the book, has been studied its linguistic, rhetorical and intellectual style.
METHODOLOGY: Data collection in the article is library method and its writing is descriptive-analytical method. The statistical population is four manuscripts of Azeri Jawahar al-Asrar.
FINDINGS: Jawahar al-Asrar is written in the general style according to the style of the Timurid period. in the introductions, is the rhyming prose and the text of the book is simple. At the phonetic level of the language style: rhyme, pun, word repetition, Alliteration, rejection and reverse, at the lexical level: Arabic words and at the syntactic level: synonyms of words, titles and adjectives, matching of adjectives and adjectives, use of Arabic sentences instead of adjectives, Has a light characteristic . At the literary level, has similes, Imitation, Allusion, metaphors, allusions, Metonymy, allegories and proverbs. In his intellectual style, he has described and interpreted the letters of the Qur'an, hadiths, the words of mystics and the problems of the poets' poetry. In his interpretations, can be seen his mastery of syntax, mathematics, rhetoric, medicine and astronomy.
CONCLUSION: Azari Tusi Esfarayeni in Jawahar al-Asrar in accordance with the style of prose of the Timurid era, with a tendency to use words, Arabic sentences, Persian and Arabic poems, prose in introductions and simple language in the text, the use of metaphors, Imitation, Allusion, adaptation, Metonymy, Allegory and proverb has succeeded. As a commentator and critic, he has been able to provide the audience with useful information about syllables, hadiths, mystical subjects, difficult descriptions of poets' poetry, as well as historical, religious, medical, astronomical and biographical information of elders from his book.
خلاصه ماشینی:
در سطح ادبي آرايه هاي تشبيه ، تضمين ، اقتباس ، استعاره ، کنايه ، تلميح ، تمثيل و ضرب المثل آورده است و در سبک فکري به شرح و تفسير حروف مقطعه قرآن ، احاديث ، سخنان عرفا و اِشکالات شعر شاعران پرداخته است که در تفسيرهايش ، تسلط وي به علم نحو، رياضي، بلاغت ، طب و نجوم ديده ميشود.
نتيجه گيري: آذري طوسي اسفرايني در جواهرالاسرار مطابق با سبک نثر عصر تيموري، با گرايش به کاربرد واژه ها، جمله هاي عربي، اشعار فارسي و عربي، نثر مسجع در مقدمه ها و زبان ساده در متن کتاب ، کاربرد آرايه هاي تشبيه ، تضمين ، اقتباس ، استعاره ، کنايه ، تمثيل و ضرب المثل توانسته است بعنوان يک مفسر، شارح و منتقد، اطلاعات مفيدي درمورد حروف مقطعه ، احاديث ، موضوعهاي عرفاني، و شرح دشواري شعر شاعران به مخاطب ارائه دهد و همچنين اطلاعات تاريخي، ديني، طب ، نجوم و زندگينامۀ مشايخ در کتابش قابل بيان است .
مقدمۀ اصلي کتاب و مقدمه هاي بابها، نثر مسجع است و در سه باب اول نيز با گرايش به نثر صوفيانه ، زبان ادبي دارد؛ در باب چهارم در شرح و تفسير اشعار شاعران ، کلام موسيقايي کمتر ميشود و زبان سادة رسمي دورة خود را به کار برده است .
آذري از زبان ساده براي نگارش استفاده کرده و مطابق با سبک عمومي دوره ، ديباچۀ کتاب را به نثر مسجعِ آميخته به انواع آرايه هاي ادبي نوشته است و مقدمۀ بابها نيز به نثر مسجع متمايل است .