چکیده:
زمینه و هدف: کتاب قسطاسالاطبّا از کتابهای معتبر پزشکی و فرهنگی چنددانشی است که نورالدین محمدبن عبدالله شیرازی، پزشک نامدار و پرکار عهد صفویه (قرن یازدهم) به رشته تحریر درآورده است. هدف این پژوهش، ضمن معرفی نویسنده و نسخ خطی قسطاسالاطبّا، تبیین ویژگیهای سبکی و برجستگیهای ارزشمند این اثر است.
روش مطالعه: پژوهش حاضر به روش کیفی، با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و کتابخانه ای انجام شده است.
یافته ها: کتاب قسطاسالاطبّا دربردارندۀ گنجینه ای از اصطلاحات پزشکی، مقادیر، نام حکما، لغات فن پزشکی فارسـی، اشعار، اعلام تاریخی و جغرافیایی است. کاربرد واژه ها، عبارات و احادیث به زبان عربی، کاربرد صورت کهن واژه ها، درآمیختگی نظم و نثر، استفاده از فعل جمع برای فاعل مفرد، حذف شناسه در فعل معطوف، وفور لغات و اصطلاحات ترکی و هندی و ... از شاخصه های مهم زبانی و ادبی اثر میباشد.
نتیجه گیری: در اثر یادشده علاوه بر بیان مسائل طبی و واژه های اصیل فارسی، اغلب، معادلهای عربی، یونانی یا هندی نیز در آن درج شده و با توجّه به ساختار علمی کتاب، از ویژگیهای ادبی نیز برخوردار است. ویژگیهای زبانی این اثر نیز برغم فاصله زمانی نسبتا طولانی از سبک نثر مرسل، همچنان با سبک نثر مرسل قابلانطباق است؛ درضمن این اثر با وجود دارا بودن مشخصات سبکی نثر مرسل، دارای ویژگیهای سبکی دوره خود (صفویه) نیز است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Qastas al-Atebba is one of the most authoritative medical books and a multidisciplinary culture written by Noureddin Mohammad ibn Abdullah Shirazi, a famous and prolific physician of the Safavid era (11th century). The purpose of this study, while introducing the author and the manuscript of Qastas al-Atebba, is to explain the stylistic features and valuable highlights of this work.
METHODOLOGY: The present study was conducted in a qualitative method with a descriptive-analytical and library method.
FINDINGS: Findings: The book Qastaseh al-Atebba contains a treasure trove of medical terms, quantities, names of sages, Persian medical vocabulary, poems, historical and geographical announcements. The use of words, phrases, hadiths in Arabic, the use of the ancient form of words, the fusion of order and prose, the use of the plural verb for the singular verb, the elimination of identities in the target verb, the abundance of Turkish and Hindi words and expressions, etc. are important linguistic features. Literary is the work.
CONCLUSION: Conclusion: The results obtained from this study show that in addition to expressing medical issues and often original Persian words, Arabic, Greek or Indian equivalents are also included in it and according to the scientific structure of the book, it also has literary features. The linguistic features of this work, despite the relatively long distance from Morsal's prose style, are still compatible with Morsal's prose style; In addition, despite having the stylistic characteristics of Morsal prose, this work also has the stylistic features of its period (Safavid).
خلاصه ماشینی:
بررسي ويژگيهاي سبکي کتاب قسطاس الاطبّا (نورالدين محمدبن عبدالله شيرازي) 1 محمد افراسيابيپور١، زهرا رفيعي *٢، سيدمحمود سيدصادقي ١- گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشکده علوم انساني، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامي، بوشهر، ايران .
منابع متعددي که باختصار شرح حال نورالدين محمد شيرازي را بيان کرده اند، شهرت او را آنگونه ذکر کرده اند که پيش از اين اشاره شد؛ حال آنکه در نسخـۀ خطي آستان قدس رضوي و نيز دو تلخيصي که از اين کتـاب وجود دارد، بعد از نام نوي سندة ق سطاس الاطبّا، پ سوند «قري شي» را ا ضافه کرده اند و ب صورت «نورالدين محمد عبدالله عين الملک قريشــي شــيرازي» نوشــته اند؛ بنابراين به نظر نگارنده ، دربارة نام کامل مؤلف قســطاس الاطبّا، برمبناي تحقيقاتي که تاکنون انجام گرفته و بدان صورت ضبط کرده اند، جاي ترديد است ؛ زيرا اين من ـابع هنگام معرفـــي نورالدين محمد مؤلف قسطاس الاطبّـــا، فقط به نقل قول از کتابهايي ازقبيـــل الذريعه و نزهۀالخواطر و تاريخ پزشکي ايران نو شتۀ سيريل الگود، ب سنده کرده اند و اين مو ضوع بيانگر اين ا ست که صاحبان اين منابع ، ظاهرًا نســـخ خطـــي قســـطاس الاطبّا را نديده اند و تنها منابعي که باختصار دربارة پسوند اجداد نورالدين اشاره کرده اند، يکي در کتاب آثار علوم پز شکي دان شمندان ا سلامي و ايراني آمده و ديگري در کتاب طب دارا شکوهي چنين آمده است : «نورالدين محمد عبدالله حکيم عين الملک شيرازي قريشي» (مير، ١٣٦٣: ٢٠٧).