چکیده:
مطالعات مرتبط با تاریخ اسماعیلیان بهویژه در زمینۀ شناسایی، تصحیح، ترجمه و معرفی نسخِ خطی، از جمله فعالیتهایی است که نمونۀ منحصربهفرد آن را میتوان در آثار ولادیمیر ایوانف مشاهده نمود. ایوانف در مطالعات خود توانست فهرست جامعی از متون اصیل شاخههای مختلف اسماعیلیه را منتشر کند و به تصحیح، ترجمه و تحقیق پیرامون برخی از آنها نیز بپردازد. موضوع مورد بررسی در این نوشتار، نقد یکی از آثار تصحیحشده توسط این شرقشناس روسی در سال 1936م است که سهیل زَکّار نیز بعدها در سال 2007م بر اساس نسخهای دیگر به روایت متن آن پرداخته است: رسالۀ استتار الامام و تفرق الدعاة فی الجزائر لطلبه. این مقاله با اتکا بر سومین نسخۀ خطی موجود از این رساله، به نقد و بررسی تحقیق و تصحیح ولادیمیر ایوانف و سهیل زکّار از متن این رسالۀ اسماعیلی میپردازد.
The studies related to Isma’ili’s history, especially in identifying, correcting, translating, and introducing manuscripts, are among the endeavors the unique example of which can be observed in Vladimir Ivanov’s works. In his studies, Ivanov managed to publish a comprehensive catalogue of the authentic texts about various Isma’ili sects and set to edit, translate, and investigate some of them.This article attempts to critically analyze one of the works corrected by this Russian Orientalist in 1936. Suhail Zakkar also produced in 2007 a second version of the treatise based on a different manuscript. The treatise is entitled Estetar al-Imam wa tafarroq ol-do’at fi al-jazayer le-talabehi (The hiding of the Imam and the dispatching of proselytizers to various assigned lands in search of him).On the basis of the third existing manuscript of this Isma’ili treatise, the present study addresses Vladimir Ivanov’s editorial research about it.
خلاصه ماشینی:
آینۀ میراث، مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب دوفصلنامۀ علمی (مقالۀ علمی ـ پژوهشی)، سال 20، شمارۀ 2 (پیاپی: 71)، پاییز و زمستان 1401، 201-222 نقدی بر تصحیح و تحقیق یک متن تاریخنگارانه ) روایت ولادیمیر ایوانف و سهیل زکّار از رسالۀ «استتار الامام»( علی بابائیسیاب 1 چکیده مطالعات مرتبط با تاریخ اسماعیلیان بهویژه در زمینۀ شناسایی، تصحیح، ترجمه و معرفی نسخِ خطی، از جمله فعالیتهایی است که نمونۀ منحصربهفرد آن را میتوان در آثار ولادیمیر ایوانف مشاهده نمود.
دو ترجمه نیز از رسالۀ استتار الامام به زبانهای غیرفارسی انجام شده است: ترجمۀ انگلیسی این کتاب بهکوشش ولادیمیر ایوانف در کتاب سنت اسماعیلیِ مرتبط با ظهور فاطمیان (Ivanow, 1942: 157-183) و پیشتر نیز ترجمۀ گجراتی این کتاب در قرن ششم هجری با عنوان کشف الظلام فی ترجمة استتار الامام توسط غلام علیبن اسماعیل انجام شده که در سال 1334ق به صورت چاپ سنگی در بمبئی منتشر شده است (بروکلمان، بیتا: 3/355؛ سزگین، 1380: 1/845؛ رفاعی، 1371: 9/238؛ آقابزرگ تهرانی، 1403: 18/40).
عبارت اخیر در تصحیحات و ایوانف و زکّار به این صورت آمده است: «و کانت دار أبی الحسین خزانة المهدی عم» (ایوانف، 1939: 100؛ زکّار، 2007: 278) که ترجمۀ آن چنین میشود «خانۀ أبوالحسین خزانۀ مهدی بود»؛ درحالیکه عبارت «خانۀ أبوالحسین یکی از خزائن مهدی بود» صحیحتر به نظر میرسد، چنانکه در نسخۀ خطی مورد استفادۀ ما نیز به همین صورت آمده است (نک.
بهرغم توجه محققان عربزبانی چون سهیل زکّار، چنین کاری در حوزۀ تاریخ اسماعیلیان به شیوه ای جدی صورت نگرفته است؛ کما اینکه در این مقاله با شواهدی نشان داده شد که ولادیمیر ایوانف و پس از وی سهیل زکّار در تصحیح متن و تحقیق در محتوای رسالۀ استتار الامام دچار خطاهایی شدهاند.