چکیده:
در روند اسلامی‌شدن جامعة ایران پس از قرن هفتم میلادی، مفهوم نسب قومی و هویت تاریخی ایرانیان توسط افکار بیگانه به‌شدت دستخوش دگرگونی و ابهام گردید؛ اما برخی از ادبای ایرانی، با رونق‌یافتن زبان و ادبیات فارسی، رسالت حفظ و احیای حافظة فرهنگی را بر عهده گرفتند. برخی از حماسه‌های ملی ایران که بر اساس افسانه‌های شفاهی و مکتوب، بین قرون دهم تا دوازدهم میلادی گرداوری و منظوم شده‌اند، تاثیر به‌سزایی در بقای سنت فرهنگی ایران داشته‌اند. در میان این حماسه‌ها، کوش‌نامه به‌خاطر شکل‌دهی به یک قهرمان بیگانه، قابل‌توجه ویژه است. این منظومه که سراینده‌اش آن را داستانی از شاه چین خوانده است، بخش‌هایی از حافظة فرهنگی جمعی ایرانیان باستان دربارة درگیری‌های نظامی دشمنان بیگانه با ایرانیان را در خود حفظ کرده است. بخش اصلی این مقاله شامل سه قسمت است. در قسمت نخست، پس از مروری مختصر بر داستان کوش پیل‌دندان، سه پیش‌نمونه برای کوش پیل‌دندان به دست داده و بررسی شده است: پادشاهان کوش در شمال آفریقا، پادشاهان سامی‌نژاد بین‌النهرین و پادشاهان امپراتوری کوشانی در شرق ایران. در قسمت دوم، با مراجعه به نظریة حافظة جمعی، مکانیسم تلفیق و ادغام پیش‌نمونه‌های چندگانه در روند شکل‌گیری شخصیت کوش پیل‌دندان موردبحث قرار می‌گیرد؛ و در قسمت سوم، بر اساس مفهوم «شخصیت آماج‌گونه» -که اصطلاحی رایج در پژوهش‌های مربوط به ادبیات عامیانه در چین است– به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری خواهیم پرداخت. برخلاف شاهنامه که با توصیف و به تصویرکشیدن پادشاهان و پهلوانان ایرانی، ستایش آن‌ها به‌خاطر اعمال قهرمانانه در ایجاد و حفظ تمدن و نیز دفاع از کشور، افتخارات، هویت ملی و وحدت ایرانیان را در دوران اسلامی بازسازی کرده است، کوش‌نامه از طریق ترسیم چهرة یک قهرمان بیگانه که دارای هویتی چندلایه از دشمنان خارجی است، «خود» را با شکل‌دادن به «دیگری»[1] شناسانده و این‌گونه به بازسازی هویت ملی ایرانیان یاری رسانیده است.
In the process of Islamization after the 7th century, Iranian native ancestral conception and historical identity were severely eroded and interfered by foreign ideas. Under the background of the boom of New Persian language and literature, some Iranian literati assumed the mission of being the bearers of cultural memory. Collected and compiled on the basis of the ancient Iranian oral and written legends, certain Iranian national epics composed from the 10th to the 12th century show a significant influence on the survival of Iranian cultural tradition. Among the epics, Kushnama is particularly remarkable for its creation of an alien hero. After close scrutiny of the text, we can find that this so-called “Story of the King of China” integrates the fragments of the ancient Iranians’ collective cultural memory – the bygone military conflicts between the alien enemy chieftains and the Iranian people. The hero, acting as a typical character of the “archery target type”, is derived from multiple prototypes, which include the Kushite kings, the legendary Mesopotamian Semitic kings represented by Nimrud, as well as the kings of the Kushan Empire. Kushnama, therefore, by shaping an exotic hero of the archery target type with multiple identities of foreign enemies, draws the brilliant achievements of legendary Iranian kings and heroes together. Meanwhile, it contributes to establishing a comprehensive frame of reference for the rejuvenation of Iranian national memory. In other words, through recognizing the self by concretizing the other, the epic plays an important role in refashioning Iranian national identity in the Islamic era.
خلاصه ماشینی:
کوش نامه و نقش قهرمان بيگانۀ «آماج گونه » در بازسازي هويت ملي ايرانيان استاديار، مرکز پژوهش هاي ادبيات شرقي و دانشکدة زبان هاي خارجي ، دانشگاه ليو يينگ جون پکن ، چين چکيده در روند اسلامي شدن جامعۀ ايران پس از قرن هفتم ميلادي ، مفهوم نسب قومي و هويت تاريخي ايرانيان توسط افکار بيگانه به شدت دستخوش دگرگوني و ابهام گرديد؛ اما برخي از ادباي ايراني ، با رونق يافتن زبان و ادبيات فارسي ، رسالت حفظ و احياي حافظۀ فرهنگي را بر عهده گرفتند.
] مــرا گفــت اگــر رأي داري بــر ايــن يکـــــي داســـــتان دارم از شـــــاه چـــــين (ابن ابيالخير: ١٥٢) که باعث علاقۀ بسيار و ايجاد پرسش هايي ازين دست براي خوانندگان چيني ازجمله اين نگارنده ميشود: چرا به شخصيت اصلي کوش نامه يعني کوش پيل دندان «شاه چين » گفته شده است ؟ و داستان هاي او چگونه به يک حماسۀ ملي ايران تبديل شده است ؟ بر اساس تدقيق و غور در اين منظومه ، فرضيۀ اين پژوهش آن است که محتواي برخي از منابع مکتوب همراه با چندين پاره از خاطرات تاريخي ايرانيان مرتبط با چندين شخصيت در اين منظومه ادغام شده است .
نگارندة اين مقاله در پايان نامۀ دکتري و نيز پژوهش تازه انتشاريافتۀ خود نشان داده است که شخصيت حماسي کوش پيل دندان داراي چندين پيش نمونه است : ١- پادشاهان سامي باستان ؛ ٢- پادشاهان کوش که در شمال آفريقا حکومت داشتند؛ و ٣- پادشاهان امپراتوري کوشاني که از همسايگان سرزمين هاي شرق ايران بود (١٩١-١٧٧ :٢٠٢١ ,٢٠١٥ ,Liu).
(2015b), “Yilang shishi Kushi wangji suozai gudai Zhongguo dili xinxi chuyi” [伊朗史诗库什王纪所载古代中国地理信息刍议; A study of the geographic information on ancient China contained in the Iranian epic Kūshnāma], in Xiyu wenshi [西域文史; Literature and history of the Western Regions], vol.
(
, 
, 
)
