چکیده:
قلمرو ساسانیان، پیش از ظهور اسلام، سرزمین های وسیعی را در بر می گرفت، که از طرف خاور به صحراهای آسیای مرکزی
وکوه های افغانستان واز سمت باختر به امپراتوری روم شرقی محدود می شد. لذا کنترل و ادارة این قلمرو نیاز به ساخت شهرها
داشت، از این رو ساسانیان اقدام به ساخت شهرهای جدید و تجدید شهرهای کهن کردند. این شهرها از قسمت های مختلفی
از جمله کهن دژ، شارستان، بازار، سواد و میدان تشکیل می شد که این شیوة شهر سازی بعدها مورد توجه اعراب مسلمان قرار
گرفت. با توجه به آن چه آورده شد، این سوال مطرح است که در زمان پیروز یکم و قباد اول ساسانی چه شهر های جدیدی سر
بر آوردند؟ در این تحقیق کوشش می شود. به بررسی برخی شهرهای پیروز یکم وقباد از جمله باذان پیروز، رام پیروز، آمل، به
از آمد کواد، بردعه، کازرون پرداخته شود وعلت ساخت، ویژگیها و معماری شهرها مورد بررسی قرا گیرد. لازم به ذکر است،
این تحقیق بر اساس منابع و روایات دورة اسلامی و با روش کتابخانه ای انجام پذیرفته است
خلاصه ماشینی:
با توجه به آن چه آورده شد، اين سوال مطرح است که در زمان پيروز يکم و قباد اول ساساني چه شهر هاي جديدي سر بر آوردند؟ در اين تحقيق کوشش مي شود.
موقعيت جغرافيايي، طبيعي: اردبيل در ٦٣٩ کيلومتري تهران قرار گرفته ، که بيات مي نويسد:«از شمال به مرز ايران و شوروي، از مشرق به کوه هاي طالش و آستارا و هشت رود، از جنوب به خلخال و از مغرب به شهرستان سراب محدود است .
بعضي از جغرافيا نويسان مسلمان اردبيل را از بنا هاي فيروز مي دانند که به باذان فيروز معروف شده است (ابن مسکويه ، ١٣٦٩، ج ١، ١٥٢، ياقوت حموي، ١٣٨٠، ج ١، بخش دوم ، ٤٠٤، دينوري، ١٣٦٧، ٨٧، اعتماد السلطنه ، ١٣٦٧، ج ١، ٣٩).
اين شهر به عنوان بزرگ ترين شهر ماد، در نوشته هاي قرن اول ميلادي از آن نام برده شده و بر سر راه هاي بازرگاني غرب به شرق و شمال به جنوب قرار دارد (متحدين ، ١٣٨١، .
پيشينۀ تاريخي تاسيس شهر: از شهر هاي قديم مازندران بوده است که تهمورث آن را ساخت و فريدون آن جا را پايتخت خود کرد (مستوفي، ١٣٦٢، ١٩٨، هدايت ، ١٣٥٦، ٢١، اعتماد السلطنه ، ١٣٦٧، ج ١، ١٧).
مقدسي مي نويسد: ارجان نام پسر«قرقيسياپر فارس » بوده که به پدر خود خشم مي گيرد از «أقور» بيرون مي آيد، پس اين شهر را برايش مي سازند (مقدسي، ١٣٦١، ج ٢، ٦٣٠).