چکیده:
فرزندآوری، یکی از مسائل مهم پیش روی جوامع گوناگون است که از ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، فقهی، حقوقی و اخلاقی، مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی این مسئله، با نگرش اخلاقی به دلیل حیثیتهای مهم علم اخلاق در زندگی حائز اهمیت است. در اخلاق هنجاری، که یکی از شاخههای علم اخلاق است، سه نظریه وظیفهگرایی، پیامدگرایی و فضیلتگرایی مطرح است. دراینمیان، سودگرایی که شاخهای از پیامدگرایی به شمار میآید و بیشترین رواج را در غرب دارد، به تبیین استدلالهایی بر درستی یا نادرستی فرزندآوری به لحاظ اخلاقی پرداخته است. سودگرایان معتقدند اگر فرزندآوری نتایج مطلوبی در پی داشته باشد، به لحاظ اخلاقی، درست و در غیر این صورت، نادرست است. سودگرایان برای اخلاقیبودن فرزندآوری، به دلایل متعددی پرداختهاند؛ از جمله: دلایل اقتصادی و دلایل روانشناختی. با توجه به اهمیت مسائل اقتصادی در جهان امروز، بررسی این دسته از دلایل سودگرایان، از اهمیت ویژه برخوردار است. در این مقاله، به روش عقلی به بررسی و نقد استدلالهای سودگرایان بر اخلاقیبودن فرزندآوری پرداخته شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، نقدهایی با عناوین تنزل انسان از جایگاه خود، جواز سقط جنین و نوزادکشی، جواز بهکشی، صنعتیشدن و کاهش نیاز به نیروی کار انسانی، جواز سقطکردن جنینهای ناقص و فرزندان معلول، عدم ملازمه افزایش جمعیت و منفعت اقتصادی و لزوم تقدم منفعت اقتصادی خانواده بر استدلالهای سودگرایان در اخلاقیبودن فرزندآوری در دو بعد منفعت اقتصادی خانواده و اجتماع وارد است. بنابراین برای اخلاقیبودن فرزندآوری باید به دنبال اقامه استدلالهای وظیفهگرایانه بود.
خلاصه ماشینی:
بر اساس یافتههای پژوهش، نقدهایی با عناوین تنزل انسان از جایگاه خود، جواز سقط جنین و نوزادکشی، جواز بهکشی، صنعتیشدن و کاهش نیاز به نیروی کار انسانی، جواز سقطکردن جنینهای ناقص و فرزندان معلول، عدم ملازمه افزایش جمعیت و منفعت اقتصادی و لزوم تقدم منفعت اقتصادی خانواده بر استدلالهای سودگرایان در اخلاقیبودن فرزندآوری در دو بعد منفعت اقتصادی خانواده و اجتماع وارد است.
ج) جواز بهکشی: لازمه دیگر استدلال اخلاقیبودن فرزندآوری به لحاظ ارزش اقتصادی، جواز کشتن افراد پیر (Young, 2017)، بیماران لاعلاج و در حال کماست که نه تنها معمولاً منفعت اقتصادی برای خانواده ندارند، بلکه نگهداری از آنها هزینه مالی سنگینی بر خانواده وارد میکند؛ درحالیکه کشتن افراد ناکارآمد اقتصادی با شهودات اخلاقی 1 ما انسانها سازگار نیست و جوامع گوناگون، برای چنین افرادی، امکانات خاص، حقوق مالی، امنیتی و اجتماعی ویژهای در نظر میگیرند و کار سازمانهای تأمین اجتماعی در واقع همین است.
اسمیلنسکی 1 (1995) در تبیین این استدلال میگوید: در میان خانوادهها، زوجینی که تولید مثل مطلوبی داشته و فرزندان سالمی را متولد کردهاند، باید تعداد آنها را به طور ویژه افزایش دهند؛ زیرا هدف، ایجاد جمعیت گسترده است تا جمعیت پیر و ازکارافتاده را جبران کند و نیروهای جوان برای پیشبرد اهداف آن جامعه قدم بردارند و بتوانند به کمک آموزشهای کاربردی، در علوم تخصصی گام برداشته و تبدیل به نیروهای متخصص شوند تا در روند پیشرفت اقتصاد کلان کشور و توسعه اقتصادی آن و در نهایت، رسیدگی به رفاه شهروندان تأثیرگذار باشند (Smilansky, 2010:41).