چکیده:
نظریه مقاومت و استکبارستیزی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به آرمانهای نظام جدید بهعنوان یکی از شعارات اساسی برجسته شد. از همین رو سخنان بسیار و اظهارنظرهای ضدونقیضی در این باره، از سوی گرایشهای مختلف سیاسی و اجتماعی مطرح شد. در این نوشتار با بهرهگیری از مبنای «فقه النظریه» که در راستای دستیابی به زیربناهای نظامات فقهی به استنباط میپردازد، حدود و ثغور مقاومت و عقبنشینی مورد بررسی قرار گرفته است. به همین جهت و در راستای رسیدن به زیربنا و نظریه فقه مقاومت، آیات 15 و 16 سوره انفال به مثابه مبنای حکم کلی فرار از جنگ بررسی شده است. در این مقاله، ابتدا مدلول آیات مذکور در تقاسیر شیعه و اهلسنت بررسی و سپس قول به نسخ آین آیات رد میشود. آیات معارض بررسی و سپس حدود مقاومت در این آیات تعیین میشود و با ادله عقلی نقدهایی بر روایات اهلسنت ذیل آیات مذکور طرح میشود. با استناد به تراث فقهی و فتاوی فقها و همچنین آیه 45 سوره انفال، یک حکم فقهی کلی استخراج و در ادامه به مثابه یک قاعده فقهی اصطیادی، امکانسنجی میشود. ازآنجاکه امروزه مقاومت امری است فراتر از مرزهای ایران و حتی فراتر از مذهب شیعه، در پژوهش حاضر سعی شده است بیشترین تمرکز روی ادله قرآنی باشد تا از حیث حجیت ادله، منحصر به یک مذهب نبوده و کاری در تراز امت اسلام باشد.
One of the major mottos on which the Islamic Revolution is based is resistance and fighting istikbar (world arrogance). This has given rise to contradictory remarks on the part of different social and political groups. The article has a recourse to theoretical fiqh which aims at deducing the foundations of fiqh-based systems in order to survey the limitations of resistance and retreat. The two holy Quranic verses 15 and 16 from surah al-Anfal have been taken as the basis for the conditions that lead to leaving the battlefield. First, the implications of the ayas are examined from both shiite and sunni points of view and any abrogation (naskh) of them is rejected. Other seemingly contradictory ayas have also been taken into notice that could lead us to the limitations of resistance and some criticism of sunni interpretation of them have been offered. Finally, a general rule has been extracted by taking as evidence some fatwas, aya 45 of surah al-Anfal, and since resistance today has extended beyond Iranian borders and even shiite communities, this research has concentrated on Quranic evidence to ensure its reliability and not to limit it to any Islamic school of thought.
خلاصه ماشینی:
نميتوان انکار کرد کوران هاي تاريخي تقيه ، حکومت هاي جائر و خروج حق سياست از محل ذاتي خود در نزد امام معصوم (عليه السلام ) و پس از آن از فقيهان به عنوان نايبان عام امام معصوم سبب شده است تا فربگي فروع فقهي در اين رابطه در تاريخ علمي کم فروغ شود، اما بيترديد در خلال همين ميزان از منابع و تراث ، برخي قواعد فقهي به خوبي نمايانگر اصول و قواعد کلي فقه سياسي شيعه است که قادر به تأمين نظام هاي اجتماعي خواهد بود.
بررسي خصوصيت و عموميت آيات عده اي قائل شدند که عقابي که در آيه آمده است ، مخصوص بدريان است ؛ زيرا در جنگ بدر، مسلمين حق جابه جا شدن نداشتند؛ زيرا آن ها فقط يک گروه بيشتر نبودند و انتقال از آنجا به جاي ديگر براي پيوستن به گروه ديگر و کمک گرفتن از آن ها امکان نداشت ، اما در جنگ هاي ديگر، چنين کاري امکان دارد و مسلمانان به هر جا فرار کنند، به سوي گروه مسلمان فرار کرده اند (طبرسي، ١٤٠٨ق ، ج ٤، ص .
استثنائات حکم همان طور که از آيه بعدي «ومن يولهم يومئذ دبره ۥ إلا متحرفا لقتال أو متحيزا إلي فئۀ فقد باء بغضب من ٱلله ومأويه جهنم وبئس ٱلمصير» مشخص است ، حکم حرمت فرار از جنگ ، در دو صورت استثنا شده است و آن هم درصورتيکه انسان بخواهد به گروه ديگري ملحق شود تا با قدرت بيشتري به جنگ دشمن برود يا به دنبال تقويت آلت جنگي با رفع تشنگي و گرسنگي و انتخاب راه بهتري براي حمله به دشمن باشد (عبده ، ١٤١٤ق ، ج ٩، ص .