چکیده:
حکمت پروردگار در آینه اندیشه متکلمان مسلمان، حاکی از علم بی‌منتهای اوست. آنان با تبیین حکمت الهی و دقایق صنع و لطایف فعل، علم پروردگار را استنتاج می‌نمایند وبیشتر هم به علم فعلی و صفات فعلی او توجه دارند. طبق عقیده متکلمان شیعی – با غضّ نظر از آرای فلسفی آنان در این باب– تعریفی که از حکمت باری در عرصه کلام صورت گرفته عبارتست از «انّه تعالی لایفعل القبیح و لایخل بواجب» که مستلزم پذیرفتار شدن قاعده حسن و قبح ذاتی عقلی می‌باشد؛ اینکه پدیدگان فی نفسه مشتمل بر انحاء مصالح و مفاسداند و واجب تعالی هم عالم به این مصالح و مفاسد می‌باشد. لذا در افعال خود امور قبیح را مرتکب نمی‌گردد و امر بایسته را ترک نمی‌گوید. متکلمان شیعی با این رای خویش به گونه‌ای مرزبندی با آرای اشاعره که منکر حسن و قبح ذاتی عقلی‌اند نمودندطبق رای اشاعره، خداوند افعال خود را از روی مصحلت و حکمت انجام نمی‌دهد بلکه آنچه انجام می‌دهد حکمت‌آمیز است که آنرا هم ناشی از علم پروردگار می‌دانند. آنها با این بیان خواسته‌اند علو ذاتی پروردگار را که محکوم هیچ امر بیرون از قلمرو ذات خود نیست حفظ نمایند اما به گونه‌ای صدور هر فعلی ولو عبث‌آلود را برای ذات باری تجویز کرده‌اند. متکلمان معتزلی که همانند متکلمان شیعی قائل به حسن و قبح ذاتی عقلی‌اند بر ابتناء افعال باری بر مصلحت و حکمت و عاری بودن از لغو و عبث پای می‌فشرند اما بیان آنها از حکمت پروردگار شبیه به حکمت در آدمیان است که برای وصول به غرض و هدفی، فعلی از او صادر می‌شود.
The wisdom of God in the mirror of Muslim theologians' thinking indicates His infinite knowledge. They infer God's knowledge by explaining the divine wisdom and the details of the craft and the subtleties of the verb, and they pay more attention to His current knowledge and current attributes. According to the opinion of Shiite theologians - regardless of their philosophical opinions in this matter - the definition of wisdom in the field of speech is "God does not do ugly things, which requires accepting the principle of goodness and ugliness inherent in reason; That the phenomenon in itself contains all kinds of benefits and corruptions, and the Supreme Being is also aware of these benefits and corruptions. Therefore, in his actions, he does not commit ugly things and does not abandon what is necessary. With this opinion, Shiite theologians demarcated the opinions of the Ash'arites, which deny goodness and ugliness inherent in reason.According to Ash'areh opinion, God does not perform His actions based on purity and wisdom, but what He does is wise, which they consider to be the result of God's knowledge. With this statement, they wanted to preserve the inherent exaltation of God, who does not condemn anything outside the realm of his nature, but they have prescribed the issuance of any act, even if it is futile, for his nature to be a burden. The verbs are based on expediency and wisdom and being free from cancellation and futility, but their expression of God's wisdom is similar to the wisdom of humans, which is issued from Him to achieve a purpose and goal.
(
, 
, 
)
