امداد و نجات در موقعیت پرمخاطره و بیماری‌های واگیردار از منظر فقه امامیه مقاله

آموزه های فقه مدنی بهار و تابستان 1402 - شماره 27 رتبه ب (وزارت علوم/ISC (‎30 صفحه - از 189 تا 218 )

کلیدواژه ها: درمان لاضرر ایثار مخاطره حفظ نفس اضرار به نفس بیماری واگیردار امداد تهلکه نجات مصدومان الایثار انقاذ المصابین التهلکة الاضرار بالنفس حفظ النفس الامراض المعدیة الاغاثة الخطر العلاج لا ضرر treatment Altruism Contagious disease Prohibition of detriment (Arabic: لا ضرر Rescue Rescuing injured people Venturous DestructionDestruction (Arabci: تهلکی) Ḥadīth of harm) Self-harm (or damaging others) Protection of human نجات بیماری امداد و نجات ضرر بیماری‌های واگیردار نفس ضمان نجاتگران روایات

fa ar en

چکیده:

در شرایط پرمخاطره که حیات یا سلامت جسمی نجاتگران را مورد تهدید جدی قرار می‌دهد، تشخیص وظیفۀ دینی و قانونی برای نجات جان گرفتاران یا حفظ جان نجاتگران، کاری دشوار است. این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی، دلایل و مستندات فقهی را وارسی کرده و با بازخوانی ادلۀ امداد و نجات پرمخاطره در موقعیت‌های مختلف، احکام متفاوتی را نتیجه گرفته است. در صورت تساوی نفوس، نجات و درمان واجب نیست؛ زیرا هر دو واجب‌الحفظ هستند. همچنین به مقتضای حدیث «لاضرر» و تعمیم نهی از عبادات و اطعمه زیان‌آور به موقعیت ضرر جسمانی، بر نجاتگر واجب نیست که در موقعیت نبود تجهیزات محافظتی به منظور درمان و دفع ضرر از دیگری، خودش متحمل ضرر معتنابه شود. اما با توجه به اطلاقات ادلۀ امداد و نجات، رجحان و استحباب در این شرایط به اثبات رسید. استناد به حدیث «لا عدوی» در نفی قانون سرایت بیماری و ماندن در محیط شیوع بیماری واگیردار، مردود است؛ لکن نجاتگران عرصه طبابت و پرستاری، علاوه بر برخورداری از دانش، تخصص و تجهیزات، طبق تعهد به عنوان الزام ثانوی تا حدّ امکان باید به درمان بپردازند. اما در صورت ترک نجات در این شرایط، نمی‌توان حکم به ضمان تارک نجات نمود؛ هرچند فرد، مرتکب معصیت شده است.

خلاصه ماشینی:

بنابراین دست زدن به کارهایی که احتمال و خوف خطر جانی دارد، مانند اقدام نجاتگران به نجات جان مصدوم و بیمار در موقعیت پرمخاطره را جایز نمی‌دانند؛ زیرا اقدام در این موقعیت، از کارهای قراردهنده در معرض هلاکت بلکه منجر به هلاکت محسوب می‌شود. لکن تحقیق آن است که این حرمت به صورت مطلق ثابت نیست؛ یعنی در غیر از آنجا که جان خود را به هلاکت برساند یا آنجا که در شریعت مقدسه مبغوض شمرده شده، مانند قطع اعضا و مانند آن، حرام نیست؛ زیرا عقل منعی نمی‌بیند که انسان به خاطر یک غرض عقلایی، متحمل ضرری در بدنش شود؛ بلکه سیره عقلا این گونه است، آن‌ها برای تجارت سفر می‌کنند، در حالی که به خاطر گرما و سرما متضرر می‌شوند، ضرر هم به اندازه‌ای است که اگر حکم شرعی چنین ضرری داشت، آن حکم با قاعده ”لاضرر“ رفع می‌شد. بنابراین در ضرر ناشی از امداد و درمان، بسته به نوع آن، احکام متفاوتی لازم می‌آید؛ در شرایط کم‌ضرر و دوران میان نجات دیگران از مرگ و حفظ خود از آسیب و بیماری جزئی ـ مانند تحمل سرما در برف و یخبندان‌ـ ، نجاتگران ملزم به نجات و درمانگری می‌باشند؛ همچنین است در صورت ضرر ناشی از خستگی متعارف؛ اما در صورت خستگی شدید و ناتوانی از ادامه امدادگری، ضرر جسمانیِ قابل توجهی وارد می‌شود و امدادگر تکلیف وجوبی ندارد. از روایات باب علاج نیز این گونه استفاده می‌شود که معالجه لازم است؛ بلکه حتی پیشگیری از بیماری واجب است، تا جایی که محرمات نیز مورد ترخیص شارع قرار گرفته است: «لَیْسَ شَیْءٌ مِمَّا حَرَّمَ اللّٰه إِلَّا وَقَدْ أَحَلَّهُ لِمَنِ اضْطُرَّ إِلَیْهِ» (طوسی، 1364: 3/177) و در جایی که علاج منحصر به حرام باشد، مجاز دانسته شده است.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود