چکیده:
در مصادر حدیثی شیعه و اهلسنت روایات فراوانی وجود دارد که از نژاد فارس به عظمت سخن گفته و از آنان تجلیل کرده است. در پارهای از این روایات به نقش آخرالزمانی قوم فارس و تأثیراتی که این قوم مومن و مقاوم بر محیط پیرامونی خود بر جای میگذارد و نقشی که در حمایت از دین و آموزههای اصیل اسلامی ایفا میکند اشاره شده است. این روایات در کتابهای متعدد و در ابواب مختلف پراکنده است و بخشی از آن در منابع تفسیری و در مقام تفسیر آیاتی از کلام الله مجید است و بسیاری از مفسران متقدم و متاخر شیعه و سنی به استناد همین روایات پارهای از آیات قرآن را ناظر به قوم فارس دانستهاند. روشن است که اگر بتوان این آیات و نیز روایات مربوط به آن را همراه با دیدگاه محدثان و مفسران در اینباره جمعآوری و دستهبندی و تحلیل کرد ابعاد بیشتری از موضوع روشن خواهد و افقهای تازهای بر محققین گشوده خواهد. راقم این سطور در مقالات دیگری برخی از این آیاتی که به حسب تفسیر پیشوایان معصوم به نژاد فارس تفسیر شده است را بررسی کرده است. در نوشتار پیش رو به هشتاد و نهمین آیه از سوره مبارکه انعام که از همین دست آیات است، پرداخته خواهد شد. أُولئِکَ الَّذِینَ آتَیناهُمُ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّةَ فَإِنْ یکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیسُوا بِها بِکافِرِین.
In the eighty-ninth verse of Surah An'am, God gives such consolation and encouragement to the Holy Prophet, who was saddened by the disobedience and disbelief of his people, that you should not be saddened by the disbelief of the polytheists. Because if they disbelieve in the Book, Wisdom and Prophethood, we will appoint a people who will protect it and protect its rights, and observe what is good for it, and will not disbelieve in it. There are different narrations and different interpretive views on who is meant by the mentioned people. According to some narrations, the meaning of the people in question is from Persia, and this is a view that has probably been put forward by some commentators. In the present article, an attempt has been made to explain this view as a significant possibility.
خلاصه ماشینی:
تفسیر آیه در آیات پیش از آیه مورد بحث خداوند پس از اشاره به استدلالی که حضرت ابراهیم( در برابر قوم خودش برای اثبات وحدانیت خداوند متعال اقامه نمود به عنایتی که خداوند متعال به سلسله انبیا ارزانی داشته و آنها را به توحید هدایت فرموده است اشاره میفرماید و برخی از آنان را نام میبرد و در نهایت هشدار میدهد که اگر آنان از مسیر توحید فاصله گرفته و به وادی شرک فرو بلغزند، اعمالشان حبط خواهد شد: (وَ تِلْک حُجَّتُنا آتَیناها إِبْراهِیمَ عَلی قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجاتٍ مَنْ نَشاءُ إِنَّ رَبَّک حَکیمٌ عَلِیم و وهبنا له اسحاق و یعقوب کلا هدینا وَ نُوحاً هَدَینا مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ ذُرِّیتِهِ داوُدَ وَ سُلَیمانَ وَ أَیوبَ وَ یوسُفَ وَ مُوسی وَ هارُونَ وَ کذلِک نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ وَ زَکرِیا وَ یحْیی وَ عِیسی وَ إِلْیاسَ کلٌّ مِنَ الصَّالِحِینَ وَ إِسْماعِیلَ وَ الْیسَعَ وَ یونُسَ وَ لُوطاً وَ کلًّا فَضَّلْنا عَلَی الْعالَمِینَ وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّیاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَیناهُمْ وَ هَدَیناهُمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ ذلِک هُدَی اللَّهِ یهْدِی بِهِ مَنْ یشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ لَوْ أَشْرَکوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما کانُوا یعْمَلُونَ(.
از آنجا که این آیه ناظر به پیشگویی دربارۀ آینده امت اسلام و نقشآفرینی قومی مؤمن در آینده است و بر اساس یکی از احتمالات قوی که البته ریشه در روایات دارد مقصود از قوم نسلی از نژاد فارس است که در آینده نقش تاریخی خود در حمایت از دین و جهاد در راه خدا را ایفا خواهد کرد(همان: ج5، 388) میتوان مقصود از قوم در آیه مورد بحث را هم نسلی از نژاد عجم در آینده تاریخ دانست و جالب است بدانیم که در تفسیر آیه 54سوره مائده نیز مفسران در اینباره که مقصود از قوم کیست دیدگاههای مختلفی ارائه کردهاند و طبق یکی از آنها مقصود اهل فارس است.