چکیده:
ابن مجاهد، قاری بغداد، در قرن چهارم هجری با استفاده از منصب شیخ القرائی و نفوذ سیاسی و با توجه به رواج و شهرت حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، هفت قرائت از پنج شهر مهم را رسمیت بخشد و بهتدریج در بستر زمان سایر قرائات بهعنوان شاذ شناخته شدند. درحالیکه بسیاری از این قرائات شاذ، شرایط صحت یک قرائت صحیح را دارا بودند. نگارنده در این پژوهش بر آن است که قرائت زید بن علی را که در زمره قرائات شاذ قرار دارد، بررسی کند؛ زیرا بنا بر نقل شیخ طوسی در الفهرست، زید به صحت قرائت خود اطمینان داشته و آن را منتسب به حضرت علیj مینموده است. از اینرو، نگارنده سعی دارد با رویکردی تحلیلی ـ تاریخی درباره چگونگی شکلگیری قرائت زید در مدینه، به بازیابی معیارهای صحت قرائت زید با معیارهای صحت قرائت از دیدگاه ابن جزری بپردازد که درنهایت با توجه به بررسی انجام شده، باید گفت که قرائت زید بن علی، معیارهای صحت قرائت را تا حد زیادی داراست، همچنین بررسی تاثیر قرائت زید بر تفسیر قرآن، مولفهی دیگری از این پژوهش است.
Ibn Mujahid, the reciter of Baghdad, in the fourth century AH, using the position of Sheykh al-Qurra’ (the head reciter) and political influence, and according to the prevalence and reputation of the hadith of the revelation of the Qur'an through Seven Letters, formalized seven readings from five important cities and gradually over time other readings became known as Shazz (unreliable). While many of these shazz readings had the qualifications of a correct reading. In this research, the author intends to examine the recitation of Zayd ibn Ali, which is among the popular readings; because according to the narration of Sheikh Tusi in the Fehrest, Zayd was sure of the correctness of his recitation and attributed it to Imam Ali (a.s). Hence, the author tries to retrieve the criteria of the correctness of the recitation of Zayd with the criteria of reading accuracy from Ibn Jazari's point of view with an analytical-historical approach on how the recitation of Zayd was formed in Medina. Finally, according to the study, it should be said that the recitation of Zayd ibn Ali has the criteria for the recitation accuracy to a large extent, also the study of the effect of Zayd recitation on the interpretation of the Qur'an, is another component of this research.
خلاصه ماشینی:
بر همین اساس، در این مقاله سعی خواهد شد قرائت زید بن علی( که بهعنوان یکی از قرائتهای شاذ در منابع مطرح است، ولی بزرگانی چون ابوحیان در تفسیر بحر المحیط، به کثرت از آن نقل کرده است و بنا بر نقل شیخ طوسی در الفهرست، زید به صحت قرائت خود اطمینان داشته و آن را به حضرت علی( منتسب میکند، ازنظر علل شکلگیری و شامل بودن معیارهای صحت قرائت، موردبررسی قرار گیرد.
آشنایی با شخصیت زید بن علی نام وی ابوالحسین زید بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب بن عبدالمطلب است[3] (کشى، رجال الکشی، 1348: 351 ؛ مفید، الارشاد، 1414: 2/155؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، 1377: 5/ 325 ؛ مقریزی، الخطط المقریزی، 1326: 4/307)؛ مادر زید بن علی، کنیزی بود که از طرف مختار به امام سجاد( اهدا شده بود (بخاری، سر سلسلةالعلویة، 1413: 32)،[4] تاریخنویسان پیشین به سال ولادت آن جناب بهطور صریح اشاره نکردهاند و مصادری که آن را بیان نمودهاند نیز، در بیان زمان دقیق آن باهم دارای اختلافنظر هستند.
آیه (وَ قَضَینا إِلَیهِ ذلِک الْأَمْرَ أَنَّ دابِرَ هؤُلاءِ مَقْطُوعٌ مُصْبِحینَ( (حجر/66)، زید و اعمش «أَنَّ» را با کسر همزه تلاوت کردهاند (ابوحیان اندلسى، البحر المحیط فى التفسیر، 1420: 6/489؛ زمخشرى، الکشاف عن غوامض التنزیل، 1407: 2/584؛ آلوسى، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، 1415: 7/ 314) در توجیه این قرائت دو نظر مطرح شده است: الف.