چکیده:
بیان مسئله:کتاب بهگودپورانه (یا بهاگاواتا – پورانا)، در قرن نهم میلادی به تلاش تودة مردمی هند شکل گرفت و در دورة گورکانیان در قرن 17 میلادی مصور شد و نیز نسخة حمزهنامه که موضوع آن داستانهای کهن ایرانی است در دورة اکبر از شاهان گورکانی هند در قرن 16 میلادی مصور شده است، با توجه به این که نگارگری حمزهنامه زیر نظر دربار گورکانی انجام گرفت، هنرمندان نامی با امکانات و حمایت فراوان بدان گمارده شده بودند و نتیجة امر پدیدآمدن، یک شاهکار بینظیر بود. برای بازشناسی دقیق دو گونه، شیوة نگارگری در نسخههای مورد نظر، وجه تمایز آنها با نامهای هنر درباری و هنر تودهای مورد تطبیق قرار گرفت.
هدف پژوهش: این پژوهش شناخت عوامل تاثیرگذار بر هنر نگارگری تودهای هند و همچنین واکاوی نقش حمایت مالی و معنوی در شکلگیری هنر درباری هند است. سوال اصلی این پژوهش عبارت است از: نقش حامیان درباری در تطبیق نسخ مصور حمزهنامه و بهگودپورانه چه بازنمودی را نشان میدهد؟
روش پژوهش: توصیفی-تحلیلی و «تطبیقی-مقایسهای» است و شیوة جمعآوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی است.
نتیجهگیری: نتایج مطالعات حاکی از آن است که نگارههای بهگودپورانه که توسط هنرمندانی فرودستتر و ناورزیدهتر کشیده شده و تهی از تبلیغات و حمایتهای حکومتی است، به نظر در بین توده موثرتر میآید. هرچند که اشتراکاتی در صحنههای بزم و رزم حمزهنامه و بهگودپورانه دیده میشود، اما نمایش صحنهها در نگارههای حماسة هندی بهگودپورانه، در عین ظاهر خامدستانه دارای یک اصالت بومی است و واقعیت ملموستری را نمایش میدهند و بر باورهای موجود نزدیکترند. مقایسة دو نسخه در واقع، مقایسة هند حکومتی و هند مردمی است.
خلاصه ماشینی:
چکیده کتاب بهگودپورانه (یا بهاگاواتا – پورانا)، در قرن نهم میلادی به تلاش تودۀ مردمی هند شکل گرفت و در دورۀ گورکانیان در قرن 17 میلادی مصور شد و نیز نسخۀ حمزهنامه که موضوع آن داستانهای کهن ایرانی است در دورۀ اکبر از شاهان گورکانی هند در قرن 16 میلادی مصور شده است، با توجه به این که نگارگری حمزهنامه زیر نظر دربار گورکانی انجام گرفت و هنرمندان نامی با امکانات و حمایت فراوان بدان گمارده شده بودند و نتیجۀ امر پدیدآمدن، یک شاهکار بینظیر بود.
پیشینۀ پژوهش تحقیقات متنوعی در مورد متن نسخۀ حمزهنامه و تحقیقات جزئی در مورد بهگوادپورانه توسط نویسندگان متعدد به رشتۀ تحریر درآمده که به قرار زیر هستند: شرفایی مرغکی و محمودی (1395) در مقالهای با عنوان: بررسی ادبیات پورانهای در دین و فرهنگ عامۀ هندو که در مجلۀ مطالعات شبه قارۀ هند نگاشتهاند؛ به معرفی این نسخۀ ادبی هندی پرداختهاند.
با نام «حمزهنامه نهاد آغازین در روابط هنری ایران و شبه قاره» در مجلۀ تحقیقات کتابداری نگاشته شده که در آن، از تشکیل مکتب نقاشی هند و ایران در زمان همایون و تدوینشدن حمزهنامه در عصر اکبرشاه و نادر و موقعیتهای کنونی مجلسهای گرانبهای این کتاب بزرگ در جهان سخن گفته است.
دیگر مقاله توسط افضلطوسی و هوشمند منفرد (1395) با عنوان بررسی تفاوت نگارههای عبدالصمد شیرازی در دربار شاه طهماسب صفوی وگورکانیان هند در مجلۀ مطالعات شبه قارۀ هند، به رشتۀ تحریر درآمده است و بر این عقیده هستند که عبدالصمد در دربار شاهطهماسب براساس اصول نگارگری ایرانی نقاشی میکرد و مذهب شیعه بر آثارش تأثیر گذاشت؛ اما در دورۀ گورکانی هند آثارش بر مبنای اصول نقاشی غربی استوار بود و این امر به دلیل تعویض حامی هنری بود.