چکیده:
در منابع روایی شیعه، روایات متعددی یافت میشوند که اثبات و تبیین موضوع غیبت امام مهد یعج را از راه یادآوری دوران غیبت پیامبران و حجتهای پیشین، مورد توجه قرار دادهاند. این قبیل روایات، موجب تسهیل در فهم ماهیت موضوع غیبت مهدوی میشوند و هرگونه استبعادی در پذیرش آن را برطرف میکنند. روایت «سدیر صیرفی» از امام صادق علیه السّلام از جمله این روایات است که کلینی آن را در «باب فی الغیبه» الکافی ذکر کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای به اعتبارسنجی سند و ذکر منابع روایی حدیث سدیر میپردازد و با بررسی واژگان و عبارتهای بهکاررفته در آن، در صدد ارائه تصویر روشنی از میزان اعتبار و مضمون آن حدیث، در تبیین ماهیت غیبت امام مهدی عج است.
یادآوری پیشینه غیبت حجتهای الاهی، اثبات و رفع استبعاد پذیرش غیبت امام مهدی عج و بیان جایگاه تدبیر و اذن خداوند در آغاز و انجام موضوع غیبت مهدوی، مهمترین مسائل مذکور در این روایت است. برای تبیین هرچه بیشتر مفاد حدیث، رهیافتهای معرفتی آن، در انتهای نوشتار ذکر میشوند.
خلاصه ماشینی:
پس از ایشان، نعمانی (360ق) در کتاب الغیبة، 3 شیخ صدوق (381ق) در دو جای کتاب كمال الدين، 4 و در علل الشرایع، 5 ابوصلاح حلبی (447ق) در كتاب تقريب المعارف ، 6 و طبری در دلائل الإمامة 7 این حدیث را ذکر کردهاند.
در منابع متاخر به ترتیب زمانی، طبرسی، فضل بن حسن (548ق) در إعلام الورى، 8 قطب الدين راوندى (573ق) در الخرائج و الجرائح، 9 علامه مجلسی (1110ق) در سه جای کتاب بحار الأنوار، 10 و جمعی از محققان، در کتاب معجم أحاديث الإمام المهدي(، 11 این حدیث را نقل کردهاند.
نعمانی، الغیبة، ص163؛ صدوق، کمال الدین، ج1، ص145و ج2، ص341 ؛ همان، علل الشرائع، ج1، 244 ؛ حلبی، تقریب المعارف، ص430 ؛ طبری، دلائل الامامه، ص531؛ طبرسی، اعلام الوری، ص431 و مجلسی، بحار الانوار، ج12، ص283 و ج51، ص142 و ج52، ص154.
7 اعتبارسنجی این حدیث در منابع روایی با طریقهای متعدد نقل شده است که با حذف موارد تکراری در مجموع شش طریق، باقی میماند که عبارتند از: طریق شیخ کلینی: «عَلِی بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ سَدِيرٍ الصَّيْرَفِی قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ...
با نظرداشت اعتبار و صحت طریق کلینی به بررسی تفصیلی راویان سایر طرق نیازی نیست؛ گرچه گزارش اجمالی اعتبارسنجی آن طرق نیز در متن ذکر شده است؛ محتوای این حدیث در مورد اثبات غیبت امام مهدی( مطابق خواست و اراده الاهی است و آن را موضوعی دارای پیشینه تاریخی و شبیه دوران غیبت حضرت یوسف( از خانواده و اهلش معرفی و منکران غیبت امام مهدی( را به شدت سرزنش میکند.