بررسی امکان وقوع اجماع از منظر فقه امامیه مقاله

نویسنده: اسمعیل پور، محمد مهدی ؛ قبولی، محمد تقی ؛

مطالعات فقه و حقوق اسلامی بهار 1402 - شماره 30 رتبه ب (وزارت علوم/ISC (‎28 صفحه - از 177 تا 204 )

کلیدواژه ها: امکان وقوع اجماع امکان تحقّق اجماع عدم حلاف اجماع بر مبنای دلیل عقل شهرت اجماع وفاق اجماع مدرکی Consensus The possibility of a consensus The possibility to occurrence of a consensus No disagreement (Vefaq) reputation (Shohrat) (Madraki) (Mohtamal -ul- Madrak) فقه امامیه حجیت اجماع حکم اســت محال اتفاق

fa en

چکیده:

شاید در نگاه نخست چنین به نظر رسد که بسیاری از فقیهان امامیّه امکان واقع شدن اجماع را امری مسلّم می دانند، در حالی که این امر بستگی به تعریف مورد پذیرش ما از اجماع و مبنای حجیّت آن خواهد داشت. با تعاریف ارائه شده از اجماع بر پایه حسّ، حدس و لطف ، امکان وقوع آن عادتاً امری محال است. از نگاه نگارندگان محال است در اموری که دلیل معتبری از آیات و روایات وجود ندارد همه فقها در جمیع اعصار و امصار با سلائق و زمینه های فکری متنوّع مخصوص به خود مطابق یکدیگر فتوا دهند و در فرض وقوع چنین توافقی، راهکار اطمینان بخشی برای اطلاع از فتوای تمامی فقها وجود نخواهد داشت. به نظر می رسد تنها در صورتی که حجیّت اجماع را بر پایه دلیل عقل بپذیریم وقوع آن در مقام ثبوت و اثبات بدون مانع خواهد بود؛ چه این که در این فرض، لزومی به تحصیل رأی موافق جمیع فقها نخواهد بود، بلکه موافقت اکثر فقها یا معروفین در فتوا بر امر مجعٌ علیه و نبودِ قول مخالف، موجب اطمینان به موافقت شارع با امر مجمع ٌ علیه خواهد شد. این پژوهش در تلاش است تا از طریق بازخوانی تعاریف پذیرفته شده از اجماع نزد فقهای امامیّه و مبانی حجیّت آن به بررسی امکان تحقّق اجماع بپردازد.

خلاصه ماشینی:

فراواني اســتناد به اجماع در ميان فقهاي دوره نخســتين به گونه اي اســت که چنين تصـوري را براي پژوهشـگر ايجاد مي نمايد که امکان واقع شـدن اجماع از نظر ايشـان امري مســلم و مفروغ عنه بوده اســت ؛ در حالي که ترديد هاي جدي نســبت به امکان تحقق اجماع تعبدي حقيقي وجود دارد، زيرا در مســائل شــرعي که بيشــتر مورد ابتلاء مکلفين بوده غالبا آيات يا رواياتي وجود دارد که حکم م سأله را بيان نموده ا ست يا از ادله عقلي مي توان حکم مسأله را استخراج نمود؛ بنابر اين وجود اجماع در اين امور از سنخ مدرکي يا محتمل المدرک خواهد بود و در اموري که مستندي از قرآن ، سنت و عقل در دســـترس فقها نباشـــد وجود رأي واحد ميان جميع فقها - بنا به دلايلي که در ادامه خواهد آمد - عادتا محال مي نمايد. گرچه بنابر مبناي شهيد صدر در اجماع ، امکان تحقق چنين اجماعي وجود خواهد دا شت و همان طور که گفته شد به نظر مي ر سد اغلب اجماعات مطرح شده در کتب فقهي بر همين پايه بيان گرديده ا ست ، لکن اين مبنا از حيث نظري و در علم ا صول فقه چندان مورد پذيرش فقها قرار نگرفت ، شــايد دليل اين عدم اســتقبال آن باشــد که فقها تفاوت رو شني ميان تعابير«لانعلم خلافا»، «عدم خلاف »، «وفاق » و «شهرت »، با «اجماع » قائل هستند.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود