چکیده:
واژه رزق، یکصد و نه بار در قرآن کریم به کار رفته است. لغت شناسان و مفسران، طیف گسترده ای از معانی مادی و معنوی را برای این واژه در نظرگرفتهاند؛ عدهای از ایشان رزق را صرفاً بر معنایی مادی، برخی دیگر صرفاً بر معنایی معنوی و پارهای بر هر دو معنای مادی و معنوی اطلاق کردهاند. این بسط معنایی رزق در میان اهل لغت و مفسران در حالی به وجود آمده است که بر پایۀ شواهد زبانشناختی، رزق در عصر پیشاقرآنی و در عصر نزول قرآن معنای محدود و معینی را با خود حمل میکرده است. نویسندگان این مقاله با هدف دستیابی به معنای اصلی این واژه در قرآن و با بهره از ریشه شناسی تاریخی این واژه نشان داده اند که رزق در دوران پیشاقرآنی حایز معنایی مادی بوده است که «خوراک»، «بهره و سهم»، «روزانه بودن» و «عطای به دیگری» مهمترین مؤلفه های آن به شمار میرفته است. در دوران نزول قرآن و با انتقال این واژه از فارسی به عربی همین گسترۀ معنایی نیز به عربی عصر نزول وارد شده است. پس در فهم و تفسیر آیاتی که واژۀ رزق در آن ها به کار رفته است باید متمرکز بر معنای مادی این واژه بود. گسترش رزق به مصادیق غیرمادی (فرزند، علم و ...) توسعهای است که بعدتر و توسط مفسران صورت گرفته است و لذا نباید آن را بر رزق در قرآن کریم حمل نمود.
The word Rizq is used one hundred and nine times in the Holy Qur’an. Lexicographers and commentators have considered a wide range of material and spiritual meanings for this word; some of them have applied rizq to a material meaning only, others only to a spiritual meaning, and some to both material and spiritual meanings. This division of opinions among lexicographers and commentators has arisen while, based on linguistic evidence, rizq carried a limited and specific meaning in the pre-Qur'an era and in the era when the Qur'an was revealed. The authors of this article, with the aim of achieving the original meaning of this word in the Qur'an and using the historical etymology of this word, have shown that in the pre-Qur'an era, sustenance had a material meaning such as "food", "interest and share", "daily being"a And "giving to others" is considered its most important component. During the revelation of the Qur'an and with the transfer of this word from Persian to Arabic, the same range of meanings was also introduced into the Arabic of the era of revelation. For this reason, in understanding and interpreting the verses in which the word sustenance is used, one should focus on the material meaning of this word.
خلاصه ماشینی:
در همين راستا و براي تعيين دقيق محل نزاع در ادامه معاني مختلف رزق در منابع لغوي و تفسيري به صورت طبقه بندي شده ارائه ميشود و سپس تلاش خواهد شد تا با رويکردي تاريخي به اين واژه ، معناي اصيل آن در عصر نزول قرآن به دست آورده شود.
افزون بر منابع لغوي، در کتاب هاي تفسيري هم چنين معنايي از رزق بازتاب يافته و مفسران ، بسياري از آيات قرآن را که در آن ها از رزق سخن رفته به معناي مادي تلقي کرده اند.
براين اساس بايد گفت براي رزق در منابع لغوي و تفسيري معاني مختلفي بازتاب يافته و تشتت آراي لغويون و مفسران سبب شده تا روشن نباشد مراد از رزق در قرآن کريم چه چيزي است و آيا بايد رزق را منحصر به امور مادي کرد يا ميتوان معناي رزق را به امور غيرمادي هم توسعه داد.
در بخش بعدي و با ورود به آيات قرآن کريم ، نشان ميدهيم که رزق در آيات قرآن ، برخلاف برخي نظرات که در کتاب هاي لغت و تفسير بازتاب يافته و براي رزق معنايي موسع در نظر گرفته است ، ناظر به معناي مادي آن است .
از اين معناي رزق در لغت نامه هاي متقدم سخن رفته و مفسران هم ذيل بسياري از آيات قرآن که در آنها رزق بازتاب يافته ، چنين معنايي را براي رزق در نظر گرفته اند.
A Mandaic Dictionary, London: Oxford University Press.