چکیده:
فخررازی متکلم شهیر مسلمان، آراء قابل توجهی در بحث علم النفس فلسفی دارد. او نفس را جوهری مغایر بدن میداند، و تعدادی از حالات نفسانی و برخی ویژگیهای آنها را نیز بررسی کرده است. پژوهش حاضر به این پرسش میپردازد که حالات و کیفیات نفس از دیدگاه فخر رازی با ذهنمندی در فلسفه ذهن معاصر چه نسبتی دارند؟ از این رو ابتدا رابطهی حالات ذهنی با یکدیگر را در فلسفهی ذهن مشخص کرده و بر این اساس، آرای فخر دربارهی حالات و کیفیات نفس بررسی میگردد. او با نقد تعاریف ابن سینا از درد و لذت، به نکات ارزشمندی که امروزه در فلسفه ذهن معاصر مطرح است اشاره کرده است. حاصل این پژوهش این است که برخی از شباهتها در آراء فخر رازی با ذهنمندی معاصر یافته شد از جمله این که او به کیفیت پدیداری حالات احساسی و ادراکی در آرائش اشاره کرده و همواره تلاش برای اثبات این ویژگی داشته است. او همچنین به علم که از حالات شناختی است، توجه کرده و به نظر میرسد با طرح نظریهی اضافه، حالت توجه آگاهانهای را که برای نفس حاصل میشده، مورد نظر داشته است. در این جستجو به برخی اختلافات نیز اشاره میشود از جمله این که او به ویژگیها و چگونگی حصول دیگر حالات شناختی همچون قصد، آرزو، میل داشتن و... نپرداخته است و مفهوم حیث التفاتی در فلسفهی ذهن با نظریهی اضافهی فخر تفاوت دارد. همچنین رویکرد فخر رازی و ذهنمندی معاصر از دو جهت با یکدیگر متفاوت هستند: 1- پیش فرضهای فخر رازی و فلسفهی ذهن معاصر در نفس داشتن تفاوت دارد. 2- به دلیل چارچوب تاریخی، هدف او در طرح این مباحث، پاسخ به مسائل متفاوت از مسائل فلسفهی ذهن معاصر بوده است.
In the contemporary era, thinkers abandoned the issue of the mind in a way that gives rise to the idea that it is essence or material, and addressed the issue of what are mental states, what are their characteristics? On the other hand, Islamic thinkers has always been concerned to the human soul. Fakhr Razi, a famous Muslim theologian, has significant opinions in the discussion of philosophical psychology. He considers the soul to be different from the body, and he has studied a number of soul states and some of their characteristics. The current research deals with the question: what is the relationship between the states and qualities of the soul from Fakhr Razi's point of view and mentality in the contemporary philosophy of mind? In this search, some similarities between Fakhr Razi's opinions and contemporary mentality will be clarified; Emotional states such as pain and pleasure, and perceptual states from the point of view of Fakhr have certain characteristics such as the phenomenality and direct experience of these states for the soul. He has criticized Ibn Sina for not paying attention to these states in the definition of pleasure and pain. He also paid attention to science, which is one of the cognitive states, and it seems that by proposing the addition theory, he intended the consciousness for soul.
خلاصه ماشینی:
(٤-p٣ ,٢٠١١ ,KIM) از اين رو، پژوهش حاضر به دسته ي اول از مسـايل متـافيزيکي ذهـن از ديـدگاه فخـر رازي ميپردازد و در پي دستيابي به پاسخ اين پرسش است که "حالات نفسـاني و ويژگـي هـاي آن که فخر رازي بيان کرده است ، چه رابطه اي با حالات و ويژگي هاي ذهنمندي معاصر دارد؟" تا آنجا که در نگارش اين پژوهش جست و جو شـده ، مقالـه و تحقيقـي بـا ايـن موضـوع انجام نشده است و تنهـا مـي تـوان بـه چنـد مقالـه مـرتبط بـا موضـوع اشـاره کـرد.
اگر آنچه را فخر رازي درباره ي احساس درد و لذت بيان کرده بـا شاخصـه هـاي حالـت ذهني احساسات در فلسفه ذهن معاصر بسنجيم ، نتايج زير حاصل ميشود: ١- فخر حالتي را که شخص هنگـام لـذت و الـم تجربـه مـي کنـد، از ادراک آن متمـايز کرده است .
بنابرآنچه در آراء فخر اشاره شد: اين حالات در برخي ويژگي ها مانند پديداري بـودن و تجربه مستقيم اين حالات براي نفس و تمايز دادن ميان ادراک و احساس حاصـل از آن، بـا فلسفه ي ذهن معاصر قرابت دارد.
بنـابراين او در ايـن بـاره صراحتاً نظري بيان نکرده است اما براساس برداشت هايي که از آراء او حاصل شد مـي تـوان بر مبناي آنها به بررسي اين دسته از مسائل پرداخت ؛ ١- ويژگيهاي معرفتي براساس نتايج حاصل از حالات نفس ، برخي ويژگي هاي معرفتي ذهنمندي معاصر در آراي فخر رازي قابل ملاحظه است : ١- آگاهي بخشي ؛ همانطور که در بحث حالات ذهني روشن شد، از نظـر فخـررازي ادراک درد و لذت در شخص ، مستلزم حصول حالتي آگاهانه در نفس ميشود.