چکیده:
آیات 27 و 28 سوره نور از حق حریم خصوصی افراد در ورود به منازل شخصی سخن میگوید. قرآن کریم در آیه 27 برای مفهوم طلب اجازه برای ورود به منزل، از واژه «استیناس» استفاده کرده است. همین امر موجب تضارب آراء مفسران در باب مفهوم دقیق آن و ارتباطش با اذن ورود شده است. مسأله اصلی این مقاله واکاوی مفهوم دقیق «استیناس» و حکمت به کاربردن آن به جای واژه استیذان و توجه به ابعاد اخلاق و تربیتی این دستور اسلامی با استناد به منابع تفسیری و با روش تحلیلی است. براساس یافتههای این پژوهش، قرآن با استفاده از دو واژه «تستأنسوا» و «تسلموا»، اذن را از حکمی قانونی و رسمی به حکمی اخلاقی تبدیل کرده که معاشرت را آسان و دلخواه کرده، دوستی و یکدلی را بین افراد جامعه رواج میدهد. این نتیجه علاوه بر آرامش و امنیتی است که اذن ورود به تنهایی برای جامعه به ارمغان میآورد.
Verses 27 and 28 of Surah Noor speak about the right to privacy of people when
entering private homes. In verse 27, the Holy Quran has used the word “Estinas”
for the concept of asking for permission to enter the house. This has caused the
commentators to disagree about its exact meaning and its connection with the entry
permit. The main issue of this article is the analysis of the exact concept of “Estinas”
and the wisdom of using it instead of the word “Estizan” and paying attention to the
moral and educational dimensions of this Islamic order by citing interpretative sources
and using analytical methods. According to the findings of this research, by using
the two words “Tastanesu” and “Tosalemu”, the Qur’an has turned permission from a
legal and formal ruling into a moral ruling that makes socializing easy and desirable,
and spreads friendship and solidarity among the people of society. This result is in
addition to the peace and security that the single entry permit brings to the society.
خلاصه ماشینی:
2-معماری منازل در شبه جزیره عربستان بسیاری از منابع تفسیری (طبری، 1412، ج18: 87 / زمخشری، 1391، 3: 227 / سید قطب، 1425، ج4: 2507) دلیل نزول این آیه را اجازه نگرفتن شهروندان برای ورود به منزل یکدیگر بیان کرده و دلیل این رفتار را نبود در و شکل ظاهری منازل در دوره جاهلی و صدر اسلام میدانند.
فخر رازی نیز همین معنا و همین توضیحات را برای استیناس نقل کرده و اضافه میکند: اگر معنای واژه حمل بر انس شود، شبهه پیش میآید که سلام قبل از انس است، در حالی که ترتیب آن در آیه برعکس است.
ابنعاشور کاربرد این واژه بهجای استیذان را کاربردی لطیف دانسته که به معنای رفع وحشت و کراهت از اهل منزل است، یعنی نتیجه اذن ورود باید انس صاحبخانه با مهمان باشد.
بر اساس این روایت پیامبر هنگام ورود به منزل دخترش، حضرت فاطمه، سلام کرده و به ایشان اطلاع میدهد که شخص دیگری هم همراه دارد (حویزی، بیتا، ج3: 587).
بنابراین تعبیر استیناس اشاره لطیفی به این موضوع دارد که اذن خواهی برای ورود به منزل به گونه خاصی باید باشد تا موجب رضایت و صدور اذن از جانب صاحب خانه شود.
بطوریکه گلدزیهر در بحث شکلگيری اختلاف قرائت، استیناس در آیه 27 سوره نور را در دستهای قرار میدهد که جایگزینی کلمات مترادف باعث ایجاد اختلاف قرائت نمیشود و آن را مترادف استیذان شمار کرده است (گلدزیهر، گرایشهای تفسیری در میان مسلمانان، 1383: 27-29) اما به دنبال بررسی بیشتر و دقت در روایات میتوان نتیجه گرفت استیذان مفهوم عام داشته ولی استیناس نوع خاصی از طلب اذن است که همراه با لطافت بوده موجب انس و قرابت میشود و صاحبخانه را برای دادن اذنی با رضایت و خشنودی تشویق میکند.