چکیده:
تکتونیک ژئومورفولوژی یکی از دانشهای مورد استفاده در بررسی زمینساخت جنبا است. تحلیلهای کمی مبتنی بر شاخصهای مورفومتری تعریف شده از روشهای در دسترس و نسبتا ارزان محسوب میشود که برای درک تفاوتها در میزان فعالیت زمینساختی در چشم اندازهای جوان کاربرد دارد و با توجه به سرعت بالا و هزینه پایین در استفاده از این گونه روشها از جایگاه ویژهای برخوردار است. این شاخصها به صورت ابزار شناسایی پایه برای تشخیص تغییر شکلهای تکتونیکی یا تخمین ناپایداری نسبی فعالیتهای تکتونیکی در منطقهای ویژه به کار می-روند. البته این بررسیها در مناطق متشکل از سنگهای آتشفشانی از حساسیت بیشتری به ویژه در تعریف دقیق مرز زیرحوضهها برخوردار است. در این مطالعه گسترهای متشکل از رخنمون سنگهای آتشفشانی و نهشتههای جوان که در جنوب سلفچگان و در مرز استانهای قم - مرکزی قرار دارد، برای مشخص کردن فعالیتهای نئوتکتونیکی بر اساس شش شاخص مورفومتری گرادیان طولی رودخانه (SL)، نسبت پهنای کف دره به عمق (Vf)، انتگرال هیپسومتری (Hi)، شکل حوضه آبریز (Bs)، عدم تقارن حوضه زهکشی (Af) و تقارن توپوگرافی عرضی (T) مورد بررسی قرار گرفت. پس از محاسبهی شاخصها با میانگین گرفتن از آنها و محاسبهی شاخص فعالیت نسبی (Iat) گستره از لحاظ فعالیت به چهار رده تقسیم شد که در این تقسیم بندی ردههای 1 تا 4 به ترتیب بیانگر بیشترین تا کمترین فعالیت زمینساختی میباشد که بر این اساس مشخص شد که حدود 3 درصد حوضهها در ردهی 2، 52 درصد حوضهها در ردهی 3 و 46 درصد حوضهها در ردهی 4 قرار میگیرند.
Geomorphological tectonics is one of the sciences used in the study of active tectonics. Quantitative analysis based on defined morphometric indices is one of the available and relatively inexpensive methods that is used to understand the differences in the amount of tectonic activity in young landscapes and due to the high speed and low cost in using such methods has a special place . These indicators are used as a basic identification tool to detect tectonic deformations or to estimate the relative instability of tectonic activity in a particular area. However, these studies are more sensitive in areas consisting of volcanic rocks, especially in the precise definition of sub-basin boundaries. In this study, an area consisting of volcanic rock outcrops and young deposits is located in the south of Salafchegan and on the border of Qom-Markazi provinces. To determine neotectonic activity based on six morphometric indices Stream Length Gradient Index (SL), Ratio of valley Floor width to valley height (Vf), hypsometric integral (Hi), Drainage Basin Shape (Bs), drainage basin asymmetry (Af) and transverse topographic symmetry (T) were studied. Finally, after calculating the indices and take average from them and calculating the relative active tectonic index (Iat), the area was divided into four different tectonic zones based on activity ratio, in this classification class 1 to 4, respectively, represent the highest to lowest tectonic activity. Based on this, it was found that about 3 percent of the basins are in the 2nd class, 52 percent of the basins are in the 3rd class and 46 percent of the basins are in the 4th class.
خلاصه ماشینی:
در اين مطالعه گسـتره اي متشکل از رخنمون سنگ هاي آتشفشاني و نهشته هاي جوان که در جنوب ســلفچگان و در مرز اســتان هاي قم -مرکزي قرار دارد، براي مشــخص کردن فعاليت هاي نئوتکتونيکي بر اســاس شــش شــاخص مورفومتري گراديان طولي رودخانه (SL)، نســبت پهناي کف دره به عمق (Vf)، انتگرال هيپسومتري (Hi)، شکل حوضه آبريز (Bs)، عدم تقارن حوضه زهکشي (Af) و تقارن توپوگرافي ١ نويسنده مسئول : ٠٩٣٧٢١٩٦١٥١ gmail.
از آنجاکه مطالعات مورفوتکتونيکي اغلب مبتني بر داده هاي ميان رشـته اي و نيازمند داده هاي سـن سـنجي کواترنري است ، پژوهشگران روش هاي کم هزينه تر بر پايه اندازه گيريهاي کمي تغييرات ريخت و هندسـه لندفرم هاي سـطح زمين را در پاسخ به نئوتکتونيک ابداع کرده اند 1 Wu & Hu 2 Stewart et al 3 Panizza et al 4 Hancock et al 5 Jain and Sinh 6 Turowski et al 7 Amos and Burbank که تحت عنوان ريخت ســنجي (مورفومتري) بررســي ميشــود.
1 Hack 2 El Hamdouni et al 3 Font et al 4 Hare and Gardner 5 Pike and Wilson 6 Mayer حوضـه هاي زهکشـي جوان در مناطق فعال تکتونيکي طويل شـدگي را نشان ميدهند که در ادامه سير تکاملي يا کاهش فعاليت هاي زمين سـاختي از حالت مسـتقيم خارج شـده و تمايل دارند که بيشـتر شـبيه دايره شـوند (بول و همکاران ١، ١٩٧٧).
بااين حال پس از بررسـي گسـتره مورد مطالعه براساس شاخص هاي ژئومورفيکي نتايج ، فعاليت متوسـط را نشـان ميدهد که اين امر توسـط بررسي لرزه خيزي گستره با استفاده از سايت 1 Allen et al 2 Babaahmadi et al 3 Khodaparast et al USGS در ١٠٠ سـال اخير تأييد ميشـود.