چکیده:
اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﻔﺎوت دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﻃﯿﻒﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ اﺳﻼﻣﯽ، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال اﺳﺖ:» ﻧﺤﻠﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﭼـﻪ ﻧﺴـﺒﺘﯽ ﺑـﺎ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ اﺳﻼﻣﯽ دارﻧﺪ و ﭼـﻪ ﭼـﺎرﭼﻮﺑﯽ را ﺑـﺮای اﻧﺪﯾـﺸﻪورزی، رﻓﺘـﺎر اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﺳـﺎﺧﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﭘﯿــﺸﻨﻬﺎد ﻣـــﯽﮐﻨﻨــﺪ؟«ﻓﺮﺿــﯿﻪ اﯾـﻦ اﺳــﺖ:» وﺟــﻮد ﻣﮑﺎﺗــﺐ ﻓﮑـﺮ ی ﻣﺨﺘﻠــﻒ داﺧــﻞ اﺧﻮان اﻟﻤﺴــﻠﻤﯿﻦ ﻃﯿﻒ ﻗﻄﺒﯽ و اﺻﻼﺣﯽ (و اﯾﺠﺎد ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﯽ دروﻧﯽ و ﺷﮑﺎف ﻧﺴﻠﯽ) ﺟﺮ ﯾﺎن ﺷﯿﻮخ و ﺟﻮاﻧﺎن (ﻧﺎﺷـﯽ از ﺣﻮادث اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻬﺎر ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻦ ﺟﺮ ﯾﺎن ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﻮﺟـﻮد در اﺧـﻮان در ﻣـﻮرد ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ.«ﻣﻘﺎﻟﮥ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﯿﻮ ۀ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗــﺎر ﯾﺨﯽ و ﺑــﺎ اﺑــﺰار ﮔــﺮدآور ی اﻃﻼﻋـﺎت اﺳــﻨﺎدی و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮات ﺑﯿﻦ ﻃﯿﻒ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺮ ﯾـﺎن اﺧﻮان اﻟﻤﺴـﻠﻤﯿﻦ در ﻣﻮرد ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص، ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﭼﻬـﺎر ﻃﯿـﻒ ﻓﮑـﺮ ی ﻣـﺆﺛﺮ در آرای اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ، ﺷﺎﻣﻞ: ﻣﮑﺘﺐ ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ، ﻣﮑﺘـﺐ ازﻫﺮ ﯾﺴـﺖ، ﻣﮑﺘـﺐ ﻗﻄﺒـﯽ و ﻣﮑﺘـﺐ وﻫـﺎﺑﯽ ـ ﺳﻠﻔﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎ و ﻧﻈﺮات دو ﻃﯿﻒ اﺻـﻠﯽ ﻓﮑـﺮ ی ﻣﻮﺟـﻮد در اﺧﻮان اﻟﻤﺴـﻠﻤﯿﻦ اﺻﻼﺣﯽ و ﻗﻄﺒﯽ (را در ﻣﻮرد ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺘـﻪ و ﻣﻈـﺎﻫﺮ ﺗﻤـﺪن ﻏـﺮب، ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻧﻘﻼب و اﺻﻼﺣﺎت، اﻣﺮ ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﯽ و ﻧﯿﺰ ﻧﻮع ﻧﮕﺎه و ﺗﻌﺎﻣـﻞ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻣﺤـﻮر ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮرد ﮐﻨﮑـﺎش ﻗﺮار ﻣﯽدﻫـﺪ. ﺑـﻪ ﻋـﻼوه ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﺗﻌﻤﯿـﻖ ﺷـﮑﺎف ﻧﺴـﻠﯽ در اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﻌﺪ از ﺣﻮادث اﻧﻘﻼﺑﯽ ٢٠١١ و ﮐﻮدﺗـﺎی ٢٠١٣ ﺳـﺒﺐ ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮ ی ﺳـﻪ ﺟﺮ ﯾـﺎن اﺧﻮاﻧﯽ ﺑـﺎ ﺳـﻪ رو ﯾﮑـﺮد ﻣﺘﻨـﻮع ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و اﻧﻘـﻼب ﺷـﺪ:» ﻗﻄﺒـﯽ ﻫـﺎی ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺳـﻨﺘﯽ «» اﺻﻼﺣﯽ ﻫﺎی ﻣﻨﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ، اﻣﺎ ﻣﻌﺘﺪل «و» ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎ رو ﯾﮑﺮد اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ».
This research aims to identify the difference in the views of the different spectrums of the
Muslim Brotherhood towards the Islamic resistance, and seeks to answer the following
question: "What is the relationship between the different aspects of the Muslim
Brotherhood with the Islamic resistance and what is the framework for thinking, social
behavior and political construction they propose in this field?" The hypothesis is: "The
existence of different schools of thought within the Muslim Brotherhood (Qutbi and
reformist spectrum) and the creation of several internal factions and a generation gap (the
flow of elders and youth) caused by the revolutionary events of the Arab Spring caused a
difference of opinion between the different currents in the Brotherhood regarding
examples of Islamic resistance.
The present article, in the manner of historical sociology and with the tools of
collecting documentary and library information, seeks to identify the differences of
opinion between different spectrums of the Muslim Brotherhood movement
regarding examples of Islamic resistance, and specifically, to introduce four
intellectual spectrums that are effective in the views of the Muslim Brotherhood,
including: Hassan al-Banna School , Azharist school, Qutbi school and Wahhabi-
Salafi school. Also, studies the views and opinions of the two main intellectual
spectrums in the Muslim Brotherhood (reformist and Qutbi) regarding examples of
Islamic resistance against modernity and the manifestations of Western civilization,
the issue of revolution and reforms, the issue of Islamic Jihad, as well as their view
and interaction with the axis of resistance and Islamic revolution. In addition, it
shows that the deepening of the generation gap in the Muslim Brotherhood after the
2011 revolutionary events and the 2013 coup led to the formation of three
Brotherhood currents with three different approaches to resistance and revolution:
"relatively traditional Qutbis", "reformers critical of the regulatory system, but
moderate" and "youth with a revolutionary and resistance approach.
خلاصه ماشینی:
نسبت نحلههای اخوانالمسلمین و «مقاومت اسلامی» پریسا رضائی فدشکویه 1 تاریخ دریافت: 20/03/1402 تاریخپذیرش نهایی: 10/04/1402 چکیده این پژوهش با هدف شناسایی تفاوت دیدگاههای طیفهای مختلف اخوانالمسلمین نسبت به مقاومت اسلامی، بهدنبال پاسخ به این سؤال است: «نحلههای مختلف اخوانالمسلمین چه نسبتی با مقاومت اسلامی دارند و چـه چـارچوبی را بـرای اندیـشهورزی، رفتـار اجتمـاعی و سـاخت سیاسی در این زمینه پیـشنهاد مـیکنند؟» فرضیه این است: «وجود مکاتب فکری مختلف داخل اخوانالمسلمین (طیف قطبی و اصلاحی) و ایجاد چند دستگیِ درونی و شکاف نسلی (جریان شیوخ و جوانان) ناشی از حوادث انقلابی بهار عربی باعث بروز اختلافنظر بین جریانهای مختلف موجود در اخوان در مورد مصادیق مقاومت اسلامی شده است.
»مقالۀ حاضر به شیوۀ جامعهشناسی تـاریخی و بـا ابـزار گـردآوری اطلاعات اسـنادی و کتابخانهای، بهدنبال شناسـایی اختلافنظرات بین طیفهای مختلف جریان اخوانالمسلمین در مورد مصادیق مقاومت اسلامی است و بهطور خاص، به معرفی چهار طیف فکری مؤثر در آرای اخوانالمسلمین، شامل: مکتب حسن البنا، مکتب ازهریست، مکتب قطبی و مکتب وهابی ـ سلفی میپردازد.
با توجه به این محدودیتها و ضرورت کسب اطلاعات بیشتر در مورد جنبش، این پژوهش با هدف شناسایی تفاوت دیدگاههای طیفهای مختلف اخوانالمسلمین نسبت به مقاومت اسلامی، بهدنبال پاسخ به این سؤال است: «نحلههای مختلف اخوانالمسلمین چه نسبتی با مقاومت اسلامی دارند و چـه چـارچوبی را بـرای اندیـشهورزی، رفتـار اجتمـاعی و سـاخت سیاسی در این زمینه پیـشنهاد مـیکنند؟» فرضیه این است: «وجود مکاتب فکری مختلف داخل اخوانالمسلمین (طیف قطبی و اصلاحی) و ایجاد چند دستگیِ درونی و شکاف نسلی (جریان شیوخ و جوانان) ناشی از حوادث انقلابی بهار عربی باعث بروز اختلاف نظر بین جریانهای مختلف موجود در اخوان در زمینه مصادیق مقاومت اسلامی شده است.