چکیده:
رمانتیک ها عنصر بنیادین شعر را تخیّل می دانند که به شاعر امکان آفرینش بدیع و خلاق می دهد و با این ابزار به دنیای نادیده ها و ناشنیده ها ورود پیدا می کند و دنیایی جدید خلق می کند. روزه و آداب و رسوم پرشکوه ماه مبارک رمضان، مورد توجه غالب شاعران ادبیات فارسی بوده و آن را دستمایه مضمون آفرینی و تصویرسازی شعر خود قرار داده‌اند. این پژوهش برای بررسی چگونگی نمود ماه مبارک رمضان و روزه گرفتن در آثار شاعران فارسی زبان، با روش توصیفی تحلیلی و بر اساس آمار بسامدی که توسط نرم افزار از شعر شاعران به دست آمد روزه و رمضان را مورد تحلیل قرار داده است. شاعرانی را که بیشترین توجه را به این موضوع داشتند انتخاب و تحلیل شد. بحث اصلی در سه محور اصلی تحت عناوین: 1- تصاویر بلاغی رمضان و روزه در شعر فارسی 2- آداب و رسوم ماه رمضان و روزه گرفتن 3- کارکرد رمضان و روزه. تشبیه، تلمیح و حسن تعلیل بیشترین بسامد را در تصاویر بلاغی، نیت، امساک و پرهیز، نحوه افطار کردن بیشتر بسامد را در آداب و رسوم روزه و ماه رمضان، تهذیب و انسان سازی ازمهمترین کارکردهای روزه و رمضان در شعر فارسی است که همه اینها با خیال شاعران بازآفرینی شده-اند.
The proponents of Romanticism consider imagination to be the fundamental element of poetry, which allows the poet to create innovative and inspired works to enter the world of the unseen and unheard in order to make a new world. Fasting and the glorious customs of the holy month of Ramadan have been chosen as the theme and the imagery of most Persian poets. This study seeks to answer the following questions: How are the customs of Ramadan and fasting manifested in Persian poetry? And what is the place of poetic imagination in creating relevant images? The method used in this research is descriptive-analytical and the components of Ramadan and fasting were analyzed based on the frequency statistics obtained by software from the poets' works. The poets who paid the most attention to this issue were then selected and analyzed. Rumi, Saadi, Attar, and Qaani were the four who had the most frequency in this field. The main discussion is divided into three main areas under the headings: 1- Rhetorical images of Ramadan and fasting in Persian poetry 2- The customs of Ramadan and fasting 3- Purposes of Ramadan and fasting. Findings indicate that simile, allusion, and poetic etiology have had the most frequency. Also, intentionality, abstinence, and the manner of breaking the fast as rituals of Ramadan, and refinement and cultivation are some of the most important rituals in fasting and Ramadan in Persian poetry recreated by these poets’ imagination.
خلاصه ماشینی:
تشـبيه ، تلميح و حسـن تعليل ، بيشـترين بسـامد را در تصـاوير بلاغي، نيت ، امسـاک و پرهيز و نحوه ي افطار کردن ، بيشــتر بســامد را در آداب و رســوم روزه و ماه رمضــان ، تهذيب و انســان ســازي از مهم ترين کارکردهاي روزه و رمضـان در شـعر فارسـي اسـت که همه ي اين ها با خيال شـاعران ، بازآفريني شده اند.
» (ســوره بقره / آيه ١٨٣) علاوه بر متون ديني که در آن به روزه و آداب آن توجه زيادي شـده اسـت ، در اشـعار و متون ادبي زبان فارسـي نيز به اين عبادت که خداوند آن را براي خود دانسـته اسـت ، اقبال و رغبت قابل توجهي شده است و ابعاد مختلف روزه گرفتن و ماه رمضان در آثار ادبي شاعران و نويسندگان نمود يافته است .
سـنايي به کمک آن توانسته گزاره اي شاعرانه و اقناع کننده و در عين حال مستدل به يک واقعه ي تاريخي بيان کند: حـاســـدت روزه خموشـــي نـذر کرد از عـاجزي تـا تو بر جـايي و ـبادت تـا ـبه يوم اـلدين بقـا تا خمش باشد حسودت زان که تا بر چرخ شمس جلوه گر باشد، نباشد روزه بگشودن روا (سنايي، ١٣٦٢: ٢١٨) خاقاني هم بارها به داستان روزه ي حضرت مريم اشاره کرده است : او گرفته ز سخن روزه و از عيد سخاش صاع خواهان زکات آدم و حوا بينند 144 (خاقاني، ١٣٨٨: ٩٩) نکته ي قابل توجه در شـعر خاقاني اين اسـت که وي به اصـل داسـتان پايبند نيسـت ، بلکه در برخي موارد هســته هاي داســتان را گرفته و اندکي تغيير داده اســت .
(
, 
, 
)
