چکیده:
هدف از انجام این پژوهش، بررسی ارتباط دوسویۀ ظهور مالکیت خصوصی و انقلاب مشروطه با استفاده از رهیافت نظم های اجتماعی به روش کیفی (تاریخی-تحلیلی) است. براساس یافته های این پژوهش، نظم اجتماعی حاکم تا پیش از انقلاب مشروطه، نظم دسترسی محدود شکننده بود که در آن نظام استبدادی با توزیع رانت زمین در میان فرادستان و دستکاری امنیت حقوق مالکیت، منافع خویش را تأمین میکرد. در عصر ناصری، اتصال ایران به بازارهای جهانی، افزایش تقاضای زمین را در پی داشت و وقوع خشکسالی منجر به کاهش درآمدهای مالیاتی و به تبع آن فروش املاک خالصه برای خروج از بحران گردید و این دو شوک، گسترش مالکیت خصوصی به صورت بزرگ مالکی را در پی داشت. با توجه به اینکه براساس تئوری توازن دوگانه، دو سیستم اقتصادی و سیاسی نمی توانند در بلندمدت متفاوت از یکدیگر باشند، با آغاز جنبش مشروطیت، بزرگمالکان به این جنبش پیوستند و با تدوین حقوق عمومی در قالب قانون اساسی برای نخستین بار، قدرت مطلقه را مشروط کردند و بدین ترتیب، در بُعد سیاسی نیز نظم اجتماعی به نظم دسترسی محدود پایه تغییر کرد و توازن دو سیستم برقرار گردید. علاوه بر این، با تصویب اصول 15 تا 17 متمم قانون اساسی و لغو تیولداری، حقوق مالکیت خصوصی به صورت قانونی تضمین گردید.
The main objective of this paper is to investigate the relationship between the emergence of private property and the constitutional revolution in Iran by using the social order approach with qualitative research methods. The results show that the Iranian social order during this period was a fragile order with limited access. The authoritarian system distributed land rents among elites and deviated from the security of property rights by creating insecurity to secure its benefits. During the reign of Shah Nasereddin, drought shocks led to tax cuts and forced governments to sell off lands. On the other hand, the connection to international trade through the export of agricultural products led to the reallocation of capital to the land business. These events led to an expansion of private property in the form of large landholdings.According to the theory of double equilibrium, economic and political systems cannot differ in the long run. Thus, at the beginning of the constitutional revolution, private landowners joined the movement. The codification of principles (15), (16) and (17) in the constitutional amendment and the abolition of vassalage guaranteed their property rights. Therefore, in political terms, the social order changes to a basic order with limited access, and the dual equilibrium is restored
خلاصه ماشینی:
براساس یافته های این پژوهش ، نظم اجتماعی حاکم تا پیش از انقلاب مشروطه ، نظم دسترسی محدود شکننده بود که در آن نظام استبدادی بـا توزیـع رانـت زمـین در میان فرادستان و دست کاری امنیت حقوق مالکیت ، منافع خویش را تأمین می کـرد.
واژه های کلیدی : نظم اجتماعی ، توازن دوگانه ، مالکیت خصوصی ، انقـلاب مـشروطه ، قاجار مقدمه نورث (١٣٧٩) حقوق مالکیت را به عنوان منشأ انقـلابهـای اقتـصادی اول (گـذار از اشـکال جمع آوری میوه و شکار به کشاورزی ) و دوم (انقلاب صنعتی ) دانسته و سطوح متفاوت توسعه در کشورها را به عملکرد متفاوت نظامهای حقوق مالکیت آنها مرتبط دانـسته (نـورث، ١٣٧٩: ٩٠-٨٤) و گفته است این حقوق آن پیوستگی و قابلیت پیش بینی اساسی را فراهم می آورد کـه برای کاستن از عدم اطمینان دو طرف قرارداد حیاتی اسـت (همـان، ١٥٤).
نتیجه گیری براساس الگوی نظم های اجتماعی و نظریة توازن دوگانه ، توازن نظم دسترسی محدود شـکننده که در ساحت سیاسی بر مبنای ساخت استبدادی و در ساحت اقتصادی بر مبنای تفوق مالکیت دولتی شکل گرفته بود، از یک طرف با ورود ایران به تجارت جهانی و افزایش تقاضای زمـین و از طرف دیگر، با کاهش درآمـد مالیـاتی دولـت و فـروش امـلاک خالـصه بـه تبـع آن، کـه شکل گیری مالکیت خصوصی بر زمین را در پی داشت ، از میان رفت .
Fragile Resistance: Social Transformation in Iran From 1500 To The Revolution, Translated by Ahmad Tadayyon, Tehrān: Rasā.
Iran Between the Two Revolutions, Translated by Ahmad Golmohammadi and Mohammad Ebrahim Fattahi, Tehran: Ney [In Persian].