چکیده:
شاهنامه نخستین و تنها اثر ادبی در زبان فارسی است که به شکلی منسجم و در قالب شعر سرگذشت شاهان و پهلوانان تاریخی و اسطورهای را بیان میکند. بیان فردوسی در این اثر آمیخته به اخلاق و حکمت است. شاهنامه، تلاش آدمی در نبردی دائمی برای حفظ حیات است که با رویکردی حکمی و توجه به اخلاق متعالی انسانی همراه است، بازتابش اخلاق وحکمت زیبایی بی نظیری به این اثر حماسی بخشیده است.
حکیم فردوسی در آغاز کتاب به صراحت هدف خویش را از سرایش این اثر بیان میکند و ان ساختن پایگاهی است در زیر «سرو سایه افکن دانش» است و در جستجوی پاسخ به سوال مهمی است وآن اینکه بشر را چه شده است که به این خواری وخفت افتاده است ؟و از پژوهندگان روزگار نخست:
بپرسیدشان از کیان جهان
وزان نامداران و فرّخ مهان
که، گیتی به آغاز چون داشتند
که ایدون به ما خواربگذاشتند
(کزازی، جلال الدین. (1379-1387). نامه باستان. انتشارات سمت ص 20، ج1،)
خلاصه ماشینی:
با این همه رسم و آیین سلطنت مستقیماً از درونِ آیین سروری اِن برنخاست و در میانهی هزارهی سوم پیش از میلاد، در سومر، و به ویژه در دولتشهر «لَگَش» خویشکاری فوق بر عهدهی شخص دیگری به نام (اِنسی) بود که درآغاز وظیفهی سازماندهی به گروه کشتکاران بر مزارعِ عظیم معابد را بر عُهده داشتند امّا بعدها در هر یک از این دولتشهرها (انسی) در برابر خداوند دولتشهر خود مسئول ادارهی معابد کشتزارهایِ آن و امور شهر شمرده میشد و در عمل بر جان و مال، بر اندیشه و کار و بر همهی زندگی مردمِ دولتشهر تسلط داشت و به هنگام تاخت و تاز دولتشهرها و هجوم ایشان مجمع عمومی هر دولتشهری سرداری را بر میگزید که لوگل خوانده میشد و معنای آن بزرگ مرد بود که بعدها در معنی شاه به کار رفت او در معبد جایگاهی نداشت و وظیفه مذهبی متوجه او نبود و در آغاز مقام دائمی و ارثی نداشت در پی تسلط دولتشهرها و برخورد آنها با یکدیگر و نیز در دوران آغاز هجوم اقوام سامی به این سرزمینهای سومری هر روز مقام و موقعیتی مهمتر و نیرومندتر در جامعه یافتند و سعی در دائمی و نیز موروثی ساختن مقام خویش نمودند در Egipar آغاز سلطنت آگاده و پایان دورهی سومری قدرت معابد در برابر دستگاه سلطنت تضعیف شد و شاهانِ اقوام سامی که بر دولتشهرهای سومر مسلط شده بودند، نقش لوگل ها را با مقام ارثی و دائمی که داشتند با وظایف آیین (اِنسی) به خصوص در امر ازدواج مقدسِ سال نو، درآمیختند و آن را در ترکیب با قدرت فائقهی خود که ناشی از غلبهی نظامی ایشان بود به صورت شکل نهایی سلطنت بین النهرین، سلطنتی روحانی – نظامی – کشوری درآوردند که تاثیرات الگوئی عظیمی بر جهان آسیای غربی نهاد و به عنوان یک شکل پیشرفتهی حکومتی در ادوار بعد، به همهی ویژگی ها و آیین ها بر اقوامی غیر بین النهرین، چون اسرائیلیان و اقوام نجد ایران تحمیل گشت که حتی تاثیرات غیر مستقیم آن به اروپا نیز راه یافت.