چکیده:
میرزا شرف الدین محمد بن محمد رضا تبریزی متخلص به مجذوب (ف: 1093 ق ) از عالمان و شاعران عارف مشرب سده یازدهم هجری قمری است. اکثر آثار وی در حوزه ادبیات تشیع و در مدح و منقبت حضرت ائمه معصومین علیهم السلام است. هدف ما در این رساله تصحیح و بازخوانی یکی از مهمترین آثار مجذوب تبریزی به نام شاهراه نجات است. این منظومه در قالب مثنوی و در 1071 بیت به سال 1068 ق سروده شده است. تعداد نسخه هایی که ما در این تصحیح از آنها استفاده کرده ایم. هشت نسخه خطی است که دو نسخه آن در زمان حیات شاعر کتابت شده است [نسخه مر: تاریخ کتابت: 1078 ق؛ نسخه مل تاریخ کتابت: 1084 ق] اقدم و اصح نسخه های ما، نسخه محفوظ در کتابخانه آیت الله مرعشی است که با علامت اختصاری [مر] در متن از آن استفاده شده است. ما در این رساله علاوه بر تصحیح این منظومه، نسخ هشتگانه آن را معرفی و نسخه شناسی توصیفی کرده و علاوه بر آن براساس قدیمیترین و اصیل ترین کتب تذکره، شرح حال مختصری از وی بدست داده ایم و در ضمن آن برخی از ابهامات تاریخی درباره شاهراه نجات را [تعداد ابیات این منظومه و نیز سال سرایش آن] مورد بررسی قرار دادهایم.
خلاصه ماشینی:
ق فراهم آورده باشد وگرنه مجذوب درسال های تألیف تذکره نصرآبادی مردی پخته وشاعری بنام بوده وتا آن روزگار شعر بسیار داشته» (صفا، 1373: 5/1316) سال تولد وی درهیچ یک از تذکره ها نیامده اما با توجه به سال وفاتش (1093ق)، تولد وی میبایست دردهه اول یا دوم قرن یازدهم هجری باشد، ولی قلی شاملو هرچند وی را تبریزی الاصل میداند اما به محل تولد وی اشاره نکرده اما ازبرخی از غزلیات وی که به توصیف تبریزپرداخته، میتوان حدس زد که درهمین شهر متولد شده است نمونه را: بده ساقی گلاب نــــاب تبریز, , که دارد فیض دیگــر آب تبریز نه ازبی دردی، ازحب وطن بود, , که گشتم درنجف بی تاب تبریز (دیوان، 142: 1390) یا درمقطع غزلی دیگر گوید: این ولایت نظراز شاه ولایت دارد, , همچو مجذوب ازآن فخرکنم برتبریز (دیوان، 141: 1390) درهیچ یک از تذکرهها اطلاع زیادی از خانواده وفرزندان وی گزارش نشده است؛تنها تذکره نصرآبادی پس از شرح حال مجذوب تبریزی از احمد بیک نام برده و وی را برادر مجذوب تبریزی دانسته است آنجا که گوید: «احمدبیک برادر مولانا میرزا محمد مذکور است.
(ایرج افشار، 1361، 489) آغاز نسخه یار آئینه خانهای میخــواست, , التفاتش بهانهای میخواست چون ثباتی نداشت خانة گل, , دوستی برد پی به خانة دل انجام نسخه این کتاب از توجه حضرات, , شد مسمی به شاهراه نجات فیض یابی تو هم ازین ساغر, , از دم گرم ساقی کوثر راه این منزل و این نامه تمام, , گفتمت والسلام و الاکرام ترقیمه این نسخه به قرار زیر است: «حسب الفرموده فتاح بیگ سلّمه الله به اتمام رسید سنه 1084» از این نسخه با علامت اختصاری[ مل] در متن استفاده شده است.