چکیده:
در ایران انتقال فرهنگ و تمدن بر عهده نهادهای آموزشی بود که درگذر زمان دستخوش تغییرات بوده است. تبریز در قرن نهم به لحاظ وجود مراکز علمی و آموزشی شایان توجه بود. هدف از نگارش این مقاله برسی تاثیر اجتماعی-فرهنگی نهادهای آموزشی قرن نهم تبریز در دوران قره قویونلوها و آق قویونلوهاست. روش تحقیق بصورت توصیفی- تحلیلی می-باشد. نتایج حاکیست مدارس مهمترین مراکز علمی قرن نهم بودند. در این دوره علوم کلامی، ریاضی، فلسفه و علوم دینی تدریس می شد. در فعالیت‌های علمی پس از حمله مغول روح متعصب جانبداری از مذاهب اهل سنت از بین رفت و علوم فلسفی و شیعی مجال رونق یافت و زمینه تبادل آرا و برخورد افکار فراهم شد. مدارس و نهادهای آموزشی تبریز در سده نهم هجری موجب رشد و تعالی شعور فرهنگی و اجتماعی در میان مردم آن عصر گردید و در گذر جامعه ی متعصب و متحجر که حاصل حکومت چندین ساله قوم وحشی مغول بر ایران بودبه سمت تعالی و رشد اجتماعی و فرهنگی نقش مهمی ایفا کرد.
In Iran, the transmission of culture and civilization was the responsibility of educational institutions that have undergone changes over time. Tabriz was noteworthy in the ninth century in terms of scientific and educational centers. The purpose of writing this article is to investigate the socio-cultural impact of the ninth century educational institutions of Tabriz during the Qara Quyunlus and Aq Quyunlus. The research method is descriptive-analytical. The results show that schools were the most important scientific centers of the ninth century. In this course, theological sciences, mathematics, philosophy and religious sciences were taught. In scientific activities, after the Mongol invasion, the fanatical spirit of favoring the Sunni religions disappeared, and philosophical and Shiite sciences flourished, and the ground for the exchange of opinions and the exchange of ideas was provided. Tabriz schools and educational institutions in the ninth century AH caused the growth and excellence of cultural and social consciousness among the people of that era and in the transition of the fanatical and petrified society that was the result of many years of Mongol rule over Iran towards social excellence and growth role Played an important .
خلاصه ماشینی:
بر خلاف سده هاي پيشين ، حکمت و فلسفه بر فضاي فکري و گفتمان علمي اين دوره از تاريخ علم ايران مسلط بوده است که ميتوان مصداق بارز آن را در نخستين تقسيم بندي دو تن از شخصيت هاي صاحب نام اين عصر از علوم دريافت .
در «بدايۀ النهايه » آمده است که خواجه نصيرالدين طوسي براي هر يک از فلاسفه در دارالحکمه ، روزي سه درهم و براي هر يک از اطبا در دارطب ، روزي دو درهم و براي هر فقيه در مدرسه ، روزي يک درهم و براي هر محدث در دارالحديث ، روزي نيم درهم مقرري تعيين نمود (ابن کثير، ١٩٧٧: ١٣/ ٢١٥) اين امر موجب شده بود که بسياري از طلاب نسبت به فراگيري علوم عقلي بيش از علوم ديني اشتياق داشته باشند (نعيمه ،٥٤٦:١٩٨٧؛ ابراهيمي ديناني،٥٠٢:١٣٨٦).
وجود محراب و منبر در مدرسه ها بيانگر اين است که اين مدارس علاوه بر آنکه براي تدريس بنا ميشد جنبه خاص مذهبي داشت و يکي از مؤسسات مذهبي و در شمار مساجد و خانقاه ها و رباط ها و زوايا بود.
دوره حکومت آل مظفر در يزد نيز به علت توجه شاهان اين سلسله به دانش و آموزش و ساخت مراکز آموزشي از دوره هاي درخشان تاريخ ايران است .
مدرسه نظاميه يکي ازاين گونه مدارس است که تدريس در آن که در قرن نهم اهميت خود را همچنان حفظ کرده بود، يکي از مهم ترين کارها به شمار ميرفت و توسط سلطان به شخصي اعطا ميشد(بياني، ١٣٤٥: ١٣٦) علاوه بر شيوه هاي فوق در تعيين مدرسان ، گاهي واقف مدرس را تعيين مينمود يا شرط ميگذاشت که اعلم علماي زمان به اين کار منصوب شود.
(
, 
, 
)
