چکیده:
قرارگیری اکثر شهرها در حریم گسلهای فعال، باعث افزایش آسیبپذیری ابنیه شهری در مقابل زلزله شده است. شهر مرند در پهنهبندی زلزله، در حریم 15 کیلومتری خط گسل فعال آذربایجان قرار گرفته است. وجود بافتهای حاشیهای و فرسوده، باعث آسیب مضاعف این بافتها در برابر زلزله خواهد شد. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل ریسک زلزله در سکونتگاههای انسانی شهر مرند با روش شناسی توصیفی _ تحلیلی پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق بافتهای فرسوده شهر مرند میباشد. برای ارزیابی ریسک زلزله در منطقه مورد مطالعه، ابتدا مدل ارزیابی و ریسک زلزله در بافت فرسوده شهر مرند، ارائه گردیده و سپس با وزن دهی به شاخصها با استفاده از نظر متخصصان علوم شهری و پردازش اطلاعات در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، از طریق مدل همپوشانی وزندار، نقشه پهنهبندی آسیبپذیری بافت فرسوده شهر مرند استخراج گردید. از شاخصهای کیفیت بنا، قدمت بنا، نوع سازه، فاصله از معابر، نوع نما، تراکم ساختمانی و تراکم جمعیتی برای ارزیابی میزان آسیبپذیری بافت فرسوده استفاده شده است. بر اساس نقشههای مستخرج از مدل همپوشانی وزندار، 40 درصد از مساحت بافت فرسوده شهر مرند با مساحت 372958 متر مربع (2/37 هکتار) در معرض آسیبپذیری خیلی بالا و بالا در برابر زلزله قرار گرفتهاند.
The location of most of the cities in the boundaries of active faults has increased the vulnerability of urban buildings to earthquakes. The city of Marand is located within 15 kilometers of the active fault line of Azerbaijan in earthquake zoning. The presence of marginal and worn-out tissues will cause double damage to these tissues against earthquakes. The present research has investigated and analyzed the earthquake risk in the human settlements of Marand using a descriptive-analytical methodology. The statistical population of this research is the worn-out tissues of Marand. In order to assess the earthquake risk in the study area, first the earthquake risk assessment model was presented in the worn-out context of Marand, and then by weighting the indicators using the opinion of urban science experts and information processing in the geographical information system environment, through the model weighted overlap, vulnerability zoning map of worn out fabric of Marand was extracted. Building quality indicators, building age, structure type, distance from roads, facade type, building density, and population density have been used to evaluate the vulnerability of worn-out fabric. According to the maps derived from the weighted overlay model, 40% of the worn-out fabric area of Marand with an area of 372,958 square meters (37.2 hectares) is exposed to very high and high vulnerability to earthquakes.
خلاصه ماشینی:
بررسي و تبيين وضعيت تابآوري ابنيه بافت فرسوده شهر مرند با استفاده ازGIS تاريخ دريافت مقاله : ٩٩/٠٥/٠١ تاريخ پذيرش نهايي مقاله :٠٦/٢٩/ ٩٩ ابراهيم تقوي (دانشجوي دکتري گروه جغرافيا، واحد اردبيل ، دانشگاه آزاد اسلامي، اردبيل ايران) رسول صمد زاده (دانشيار گروه جغرافيا، واحد اردبيل ، دانشگاه آزاد اسلامي، اردبيل ايران) محمدتقي معصومي (استاديار گروه جغرافيا، واحد اردبيل ، دانشگاه آزاد اسلامي، اردبيل ايران) چکيده قرارگيري اکثر شهرها در حريم گسل هاي فعال، باعث افزايش آسيب پذيري ابنيه شهري در مقابل زلزله شده است .
اهداف اين مقاله شامل موارد زير است : بررسي و تبيين وضعيت تابآوري ابنيه بافت فرسوده شهر مرند شناسايي ساختمان هاي آسيب پذير شهري در برابر زمين لرزه بررسي ميزان و سطوح آسيب پذيري مناطق شهري ساختمانهاي شهر مرند به تفکيک کاربري ها و پهنه بندي آنها از طريق سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) همچنين در اين پژوهش سعي بر آن است که به سؤالات زير جواب داده شود: ميزان تابآوري ساختمانهاي مناطق بافت فرسوده شهر مرند در ارتباط با آسيب پذيري در برابر زمين لرزه در چه وضعيتي قرار دارند؟ مهمترين معيارهاي تأثيرگذار در خطرات ناشي از زلزله در شهر مرند چه مواردي هستند و هر کدام به چه ميزان نقش دارد؟ ميزان تخريب ناشي از زلزله در هر يک از مناطق شهري مرند به چه صورت است ؟ ضرورت و اهميت توسعه شهرها بدون در نظر گرفتن خطرات مستقيم و غيرمستقيم ناشي از پديده زمين لرزه نظير روانگرايي، گسلش سطحي، زمين لغزش و آتش سوزي و امثال آن منجر به فجايع هولناک خواهد شد و در اين راستا مهمترين عامل فعاليت زمين لرزهاي در منطقه مورد مطالعه وجود گسل هاي فعال است ؛ چرا که توزيع مراکز بيروني زلزله ها منطبق بر گسل هاي موجود در منطقه ميباشند.