چکیده:
یکی از مباحث مهمی که در علم اصول کبریسازی شده تا در فقه بهکارگرفته شود، مسئله شهرت روایت است. اگر این شهرت در عصر حضور معصومین علیهم السلام رخ داده باشد، میتواند متضمن تقریر معصوم نیز باشد و این خود دلیل بر حجیت مفاد آن روایت است. در این تحقیق با هدف کشف روایات مشهور در عصر حضور و با فرضیه تقریر معصوم بر روایات مشهور عصر حضور، به روش کتابخانهای به منابع اصلی علم رجال و کتب فقهی مراجعه شده است تا روشهایی برای کشف شهرت روایت در عصر حضور معصومین علیهم السلام شناخته، تبیین و اثبات شود. نویسندهی این تحقیق با استقراء تام راویان پر تکرار -یعنی راویانی که در سند حدود پانصد روایت یا بیشتر قرار دارند - در اسناد احادیث در کتاب وسائل الشیعه، معتقد است چهار روش برای کشف این شهرت وجود دارد که عبارتند از: 1- تحلیل توصیفهای رجالیون درباره کتب حدیثی عصر حضور 2- مراجعه به مدرک اجماعهای مدرکی 3- بررسی سندی روایات قبل از «امّا ما رواه» کتابهای تهذیب و استبصار 4- توصیفهای راویان و میزان احادیث آنان. همچنین در این مقاله نقدها و تکملههایی بر دو رویکرد رایج رجالی - یعنی موثوق السندی و موثوق الصدوری- ارائه شده و پرده از اسامی برخی اصول اربعمائه برداشته شده است.
شهره الروایات من اهم المسايل الاصولیه التی توتی کبریات للفقه. فان اتفقت تلک الشهره فی عصر حضور المعصومین (علیهم السلام) یمکن تضمنها لتقریر المعصوم و یکفی هذا حجه لمضمون تلک الروایه. هذا التحقیق علی النهج المکتبی لاجل کشف المشهور من الروایات فی عصر الحضور و مع فرضیه تقریر المعصوم لتلک الروایات رجع الی الاصول فی الرجال و الفقه حتی احصی طرقا لکشف شهره الروایات فی عصر الحضور واثبتتها. فمحققه بحث جمیع الروات کثیر الروایه – یعنی من هو فی طریق 500 روایه فی وسايل الشیعه او اکثر – استقراء تاما و یعتقد هناک اربع طرق لکشف هذه الشهره، وهی: 1- تحلیل توصیفات الکتب الحدیثیه المدونه فی عصر الحضور علی حسب ما فی کتب الرجال، 2- المراجعه الی الاجماعات المدرکیه، 3- التدقیق فی اسناد روایات قبل «اما ما رواه» فی التهذیب والاستبصار، 4- احوال الروات و عدد احادیثهم. مع ان فی هذه المقاله انتقادات علی المنهجین المتداولین فی الرجال – ای الوثوق بالسند والوثوق بالصدور – و تتمات علیهما کی کشف الغطاء عن معرفه بعض الاصول اربعمايه.
خلاصه ماشینی:
نویسندهی این تحقیق با استقراء تام راویان پر تکرار -یعنی راویانی که در سند حدود پانصد روایت یا بیشتر قرار دارند - در اسناد احادیث در کتاب وسائل الشیعه، معتقد است چهار روش برای کشف این شهرت وجود دارد که عبارتند از: 1- تحلیل توصیفهای رجالیون درباره کتب حدیثی عصر حضور 2- مراجعه به مدرک اجماعهای مدرکی 3- بررسی سندی روایات قبل از «أمّا ما رواه» کتابهای تهذیب و استبصار 4- توصیفهای راویان و میزان احادیث آنان.
اما سؤال این است که آن کتابهایی که در عصر حضور ائمه(علیهم السلام) مشهور شده بودند، کدام بودند؟ چه روشهایی برای کشف شهرت کتب روایی و روایات مشهور عصر حضور وجود دارد؟ چگونه میتوان به آن احادیث مشهور در زمان صدور احادیث دست یافت و یا به بیان دیگر چه روشهایی برای کشف شهرت روایت در عصر حضور وجود دارد؟ چراکه لزوماً هر کتابی برای عمل مقبول واقع نشده و این مطلب از عبارات شیخ در عدّه و مقدمه من لا یحضر نیز قابل استنباط است (صدوق، 1413، 1، 3؛ طوسی، 1417، 1، 148-151).
این روش (کتابنویسی و حدیثنگاری) آنقدر رایج بوده که اگر کسی کتاب حدیثی را به غیر این روش -مثلاً با استنساخ از روی کتاب دیگران- به دست میآورد، اگر میتوانست به راوی اصلی (شیخ الروایة) مراجعه و کتابی را که منسوب به او بود، برایش میخواند؛ حتی اگر میتوانستند علاوه بر او (شیخ الروایة) نزد امام رفته و نقلهای کتاب او از امام را بر خود امام عرضه میکردند؛ نظیر آنچه در مورد کتاب عبیدالله حلبی رخ داد و وقتی کتاب احادیث او از امام صادق(علیه السلام) را برای آنحضرت خواندند، حضرت تمجید فرمود که آیا مثل این کتاب، در میان شیعه نوشته شده است؟ (نجاشی، 1365، 230).