چکیده:
شارع و قانونگذار همواره برای نفی نسب در سایه تقنین راههایی قرار داده است که نسبت فرزندی میان پدر و طفل از بین میرود. انسجامبخشی و تبیین دیدگاه و مبانی مذاهب فقهی پیرامون این موضوع، هدف اصلی این تحقیق است. پژوهش حاضر که به شیوۀ کتابخانهای و توصیفی انجام یافته است، نشان از آن است که در فقه اسلامی به طور کلی به دو شیوه میتوان اقدام به انکار نسب کرد: تحققنیافتن قاعده فراش (تولد طفل کمتر از ششماه یا بیشتر از مدت متعارف، صغیربودن زوج یا اتفاق زوجین بر نزدیکینکردن) و لعان. هر کدام از آنها دارای شرایطی است و اعتبار انکار نسب با استناد به آنها منوط به تحقق شروط مقررشده میباشد؛ با این تفاوت که ضابطه شناسایی قاعده فراش در فقه حنفی شرعی است نه عادی و عقلی و حال آنکه سایر فقیهان مذاهب اسلامی ملاک در این قاعده را عادی و فعلی میدانند. از اینرو از نظر فقه حنفی قاعده فراش قابلیت انکار نسب را ندارد. افزون بر آن در فقه حنفی لعان به لحاظ ماهیتی مانند طلاق است و سبب حرمت ابدی نمیشود و با تکذیب زوج همه آثار شرعی آن بر میگردد؛ بر خلاف سایر فقیهان مذاهب اسلامی که لعان حرمت ابدی را به دنبال دارد و در فرض رجوع تنها فرزند از پدر ارث میبرد وبرعکس منتفی است.
لقد داب الشارع والمشرع علی وضع وسايل لنفی النسب فی ظل التشریع، حیث تذهب نسبه الابوه بین الاب والطفل. الهدف الريیسی لهذا البحث هو التمحیص وشرح منظور واسس المذاهب الفقهیه حول هذا الموضوع. یشیر البحث الحالی، الذی تم بشکل مکتبیا ووصفیا، الی انه یمکن انکار النسب فی الفقه الاسلامی بطرقتین بشکل عام: عدم تحقق قاعده الفراش (مثل ولاده الطفل قبل مرور سته اشهر او بعد مرور فتره زمنیه متعارفه، صغر سن الزوجین او موافقه الزوجین علی عدم الجماع) واللعان. کل منهما له شروطه، واعتبار انکار النسب بالاستناد بهما یعتمد علی تحقق الشروط المقرره؛ ولکن الفرق بینهما هو ان طریقه تشخیص قاعده الفراش فی الفقه الحنفی تکون شرعیتا ولیست علی المعاییر العادیه والعقلیه، فی حین ان باقی فقهاء المذاهب الاسلامیه یعتبرون المعیار فی هذه القاعده من النواحی العادیه والفعلیه. وبناء علی ذلک، من وجهه نظر الفقه الحنفی، قاعده الفراش لیست قادره علی انکار النسب. وبالاضافه الی ذلک، فی الفقه الحنفی، اللعان فی ذاته یعامل مثل الطلاق ولا یودی الی حرمه ابدیه، وعندما ینکر الزوج، یتم الغاء جمیع الاثار الشرعیه له، علی عکس باقی الفقهاء فی المذاهب الاسلامیه الذین یرون ان لعان یودی الی حرمه ابدیه وفی حاله العوده، یرث الابن من الاب وعکس ذلک غیر ممکنا.