چکیده:
برخی از دیدگاهها در فقه و حقوق، تعیین مدت خیار شرط را محدود به زمان خاص میدانند و همیشگیبودن مدت را ممنوع اعلام کرداند. نوشتار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به این پرسش پاسخ میدهد که گستره زمانی خیار شرط با توجه به اصل آزادی و حاکمیت اراده متعاملین در مذاهب فقهی و حقوق ایران چیست؟ نتایج تحقیق بیان میکند بر اساس پیروی از رضایت متعاملین و در پرتو اصل حاکمیت اراده، مدت خیار شرط محدودیت زمانی ندارد و میتوان زمانی طولانی را برای خیار شرط در نظر گرفت. این دیدگاه همگام با مشهور فقهای امامیه، قانون مدنی و مذهب حنفی است. مواردی که مدت مجهول است در صورتی که در آن تسامح عرفی میشود، پذیرفتنی است؛ همچنین در صورتی که امکان تعیین موارد مجهول توسط عرف و شرع وجود داشته باشد، به مدت زمان تعیینشده توسط عرف و شرع رجوع میشود. بر اساس اصل حاکمیت اراده، جعل خیار فسخ همیشگی را میتوان پذیرفت و چنین امری بر خلاف مقتضای عقد نیست. این نظر مورد پذیرش مشهور امامیه، قانون مدنی و مذهب مالکی است. در صورت اطلاق نیز مدت خیار شرط به سه روز تخصیص مییابد. این ضابطه مبتنی بر رویکرد مشهور امامیه است.
بعض الاراء فی الفقه والقانون تعتبر تحدید مده خیار الشرط مقتصرا علی وقت محدد وتحرم دوام هذه المده. یقدم هذا البحث اجابه علی هذا السوال بالاعتماد علی منهج وصفی تحلیلی: ما هو نطاق الزمن خیار الشرط بناء علی مبدا حریه وسیاده الاراده لطرفی الاتفاق فی المذاهب الفقهیه والقوانین فی ایران؟ تظهر نتايج هذا البحث انه وفقا لامتثال الاطراف المتعامله وحسب مبدا سیاده الاراده، فان مده خیار الشرط لیست محدوده زمنیا، ویمکن اعتبار مده طویله خیار الشرط. هذا الرای یکون مشهور فقهاء المذهب الامامی والقانون المدنی والمذهب الحنفی. الحالات التی تکون فیها المده مجهوله، یمکن قبولها اذا کان هناک تسامح معروف، کما یمکن تحدید مدد زمنیه للحالات الغیر معروفه وفقا للعرف والشریعه اذا کان ذلک ممکنا. بناء علی مبدا سیاده الاراده، یمکن ایضا قبول جعل خیار الفسخ دايما، وهذا لا یتعارض مع جوهر العقد. انه مشهور فقهاء المذهب الامامی والقانون المدنی والمذهب المالکی. فی حاله الاعلان عن الخیار، یتم تخصیص مده زمنیه خیار الشرط تبلغ ثلاثه ایام. هذا القانون مبنی علی منهج مشهور فقهاء المذهب الامامی.