چکیده:
زمینه و هدف: واکاوی وتحلیل خطبهها وآثار امام علی (ع) نشان میدهدکه امام درمقام حکمران جامعه اسلامی درمدیریت رفتارهای اجتماعی و تحولات اجتماعی وسیاسی جامعه، تاکید بینظیری برخلقیات اجتماعی وتغییرات و دگرگونیهای آن دارد. درمقاله حاضرتلاش براین است که به این پرسش پاسخ داده شود که از نقطهنظر امام علی (ع)، خلقیات اجتماعی چه تاثیری بر توسعه و پیشرفت و در عینحال سقوط جوامع اسلامی و انسانی خواهد داشت؟
روش: برای نیل به این هدف، پس ازتدارک نظری، ازروش مطالعات تاریخی و اسنادی وتحلیل محتوا استفاده شده است.
یافتهها و نتایج: پژوهش حاضر نشان داد که درروش توسعه اجتماعی درحکمرانی امام علی(ع)، سنتها و ویژگیهای اخلاق اجتماعی جایگاه محوری دارند.مراقبت و نظارت نظام اجتماعی بر خلقیات اجتماعی از جمله دورویی،بدگمانی و سوء ظن،تنبلی و تملق و تجمل،کلید توسعه اجتماعی و بازتولید سرمایه اجتماعی درحکمرانی امام علی(ع) هستند. ازسوی دیگر، فقدان خلقیات اجتماعی علاوه برایجاد بی اعتمادی،امکان همکاری و مشارکت وسایر تعاملات و کنشهای متقابل اجتماعی را از بین میبرد و در پی آن، فقدان مشارکت و اعتماد متقابل اجتماعی، امکان هرگونه توسعه اجتماعی را از بین میبرد و دورویی و تملق و تنآسایی و خشونت جایگزین آن در جامعه میگردد.
Analysis of Imam Ali (PBUH)’s speeches and works shows that he as the ruler of Islamic society placed a unique emphasis on social ethos and its changes and transformations. The present article tries to answer the question of what impact social ethos has on the development or decline of Islamic and human societies from the point of view of Imam Ali (PBUH). To this aim, after theoretical provisions, the methods of historical and documentary studies and content analysis were used. The research results showed that in the method for social development in Imam Ali’ (PBUH)’s government, traditions and social ethos play a central role. Social system’s watching out for and monitoring of improper social ethos of hypocrisy, distrust, laziness, flattery, and extravagance were key to social development and reproduction of social capital in the reign of Imam Ali (PBUH). On the other hand, lack of proper social ethos not only brings on distrust but also destroys the possibility of cooperation, participation, and other social interactions. Lack of social participation and mutual trust, in turn, destroys the possibility of any social development, replacing it with hypocrisy, flattery, sloth, and violence in society.
خلاصه ماشینی:
مطالعـات اسنادی در ذیل مطالعات کیفی قرار می گیرد (زهرانی و همکاران ، ١٤٠٠) و این پژوهش به طور ویژه به روش توصیفی -تحلیلی انجام گرفته است و با تحلیـل محتـوای خطبـه هـا ونامـه هـای امام علی (ع ) در نهج البلاغه تلاش شده است تاثیرویژگی های اخلاق اجتماعی جوامع اسـلامی (تملق ، تنبلی ، دورویی ونفاق و تن پروری وقانون گریزی و اطاعـت پـذیری و افـراط وتفـریط ) درتوسعه و سعادت وهمچنین درافول وسقوط جوامع موردبررسی وتحلیل قرار گیرد و به ایـن سوال پاسخ داده شود که خلقیات اجتماعی ازدیدامام علی (ع ) چه تاثیری برتوسعه وپیشـرفت و یا سقوط جوامع اسلامی وانسانی دارد؟ ٢.
موریه که شش سال در دوران فتحعلی شاه سـمت منشـی گـری سـفارت انگلـیس در ایـران را برعهده داشت ایرانیان را دارای خصایصی شامل ١)تقدس فروشـی بـرای رونـق کسـب و کـار، ٢)مسئول (قابل اعتمـاد و قابـل اتکا)،ترسـو بـودن و وانمـود کـردن بـه شـجاعت و مردانگـی ، خویشتنداری (مهار خود) و مقاومت در برابر وسوسه ، پول دوسـتی و اسـتفاده از کـلاه شـرعی برای نیل به مادیات ،صلح در دنیا(فقدان جنگ و درگیری )صادق و صـمیمی ،تملق و چاپلوسـی شعرا، توانا (با کفایت و مؤثر و کارآمد)توصیف کرده اندهمچنین ایرانی از نگاه ایرانـی : خلـق و خوی ایرانی از نگاه سیاحان (جوانبخت ، ١٣٧٩)، نظری و گـذری بـر زخـم هـای فرهنگـی مـا ایرانیان (ارجائی ، ١٣٨٧)، اخلاق و سرشت ایرانیان (ابونیاعمران ، ١٣٨٨)،و آسیب شناسی فرهنگی ایران در دوره قاجار (کوثری ، ١٣٧٩)، از مهمترین منابعی هستند که اخلاقیات اجتماعی ایرانیان را بررسی نموده اند.