چکیده:
هنر فلزکاری، یکی از مهمترین و برجستهترین دستاوردهای هنری در قرون میان اسلامی و همزمان با درخشش مکتب فلزکاری خراسان در عصر سلجوقی و پس از آن مکتب فلزکاری موصل در قرن هفتم و در عصر ایلخانیان است. موصل بهعنوان بخشی از میانرودان (جزیره) در شمال عراق، یکی از مهمترین مکاتب فلزکاری غرب ایران و متأثر از فلزکاری خراسان و تأثیرگذار بر مکاتب فلزکاری شام و مصر، در زمان بدرالدین لؤلؤ حاکم در این شهر است. آثار فلزی موصل از منظر فنی و شیوههای ساخت، تزئین و انتخاب موضوعاتِ منحصربهفرد و متنوع، از شهرت قابلتوجهی در حوزۀ هنرهای اسلامی بهشمار میرود. هدف این پژوهش، معرفی، بررسی و تحلیل فرمی و محتوایی دو اثر از مکتب فلزکاری موصل با عنوان تشت احمد زکی النقاش موصلی و گلدان علی بن حمود موصلی، از منظر فنشناختی و زیباشناختی است. پرسش اصلی و مطروح نیز این است که ابعاد فنی (فنون و شیوههای ساخت و تزئین) و زیباییشناختی (طرح و نقش) در دو اثر یادشده کدام است؟ خلاصۀ یافتههای تحقیق: فنون بهکاررفته در دو اثر بررسیشده در این پژوهش، ترصعکاری با نقره و مس بوده و مضامین تزئینی همچون محتوای سایر آثار مکتب فلزکاری موصل، از نوع شکار، موسیقی (نوازندگی و آواز)، کشتیگیری، کشاورزی (شخمزدن)، جنگ و انواع تزئینات هندسی و حیوانی همچون حضور حیواناتی نظیر خرس، سگ و پرندگانی همچون مرغابی و باز شکاری در آنها بهکار رفته است. بر روی آثار فلزی ساختهشده در این مکتب، اغلب صحنههایی تکراری و بیشتر الگو گرفته از هنر ایرانی با اندکی تغییرات در شکل، محتوا و بیان و با تکنیک ترصعکاری با نقره و مس، کندهکاری شده و نقش بسته است. تحقیق پیشِرو از منظر هدف، بنیادین و از منظر روش تحقیق، از نوع توصیفی-تحلیلی است. شیوۀ گردآوری اطلاعات نیز بهصورت کتابخانهای و جستوجو در موزهها است.
Metalworl art, manufacturing and decoration of various types of metal works during Islamic era, is one of the most important achievements of art in the fifth, sixth and seventh century AH at the same time as the seljuki and Mogul. this art at this time was able to conquer much of the geography of Islam and in particular Iran, mousel, syria and egypt, with the genius and creativity of Iranian and Muslim artists, become one of the most prominent arts of the mentioned periods. mousel metalwork School during the Boom of Mousel city and during the rule of Badr al-Din Lolo, (1229-1259/ 637-611), one of the most active schools and poles of metal production at the time, which - according to the manner of making and decoration of works that were ineffective, had great beauty and great use - was able to achieve significant prominence. Now many of the works of this school are decorated with the museums and collections of the world. In this article, two metallic works of two metalworkers are examined and analyzed, basin of ahmad zaki alnaghash mouseli and flower pot of ali ibn hamoud mouseli.the present study is fundamentally objective from the perspective of the research method, it is descriptive-analytic.the method of collecting information is also a library and search in museums.