چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی کتاب‌های فارسی دوره اول آموزش متوسطه بر اساس مؤلفه‌های تفکر مراقبتی بود. روش این پژوهش توصیفی، تحلیل محتوا بود و به‌منظور تحلیل داده‌ها از شیوه آنتروپی شانون استفاده گردید. منابع مورد تحلیل سه جلد کتاب درسی فارسی دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 1401-1400 و ابزار پژوهش چک لیست تحلیل محتوا براساس مؤلفه‌های تفکر مراقبتی از دیدگاه لیپمن بود که روایی آن توسط پنج نفر از متخصصان تعلیم و تربیت احراز شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که در کتاب‌های فارسی دوره اول متوسطه بیشترین ضریب اهمیت از منظر توجه به مؤلفه‌های تفکر مراقبتی مربوط به کتاب پایه هشتم (336/0) و کمترین ضریب اهمیت مربوط به پایه نهم (329/0) می‌باشد. همچنین در کتاب‌های فارسی دوره اول متوسطه مؤلفه تفکر قدردان بیشترین بار اطلاعاتی (99/0) و ضریب اهمیت (20/0) و مؤلفه تفکر عاطفی کمترین بار اطلاعاتی (95/0) و ضریب اهمیت (19/0) را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین باتوجه به اختلاف ناچیز بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت میان کتاب‌ها و مؤلفه‌ها می‌توان گفت تاحدودی در تنظیم محتوای این کتاب‌ها توازن رعایت شده است و باتوجه به نقش مهم تفکر مراقبتی در زندگی دانش‌آموزان پیشنهاد می‌شود ضمن بازنگری محتوای کتاب‌های فارسی دوره اول متوسطه به این مهم توجه بیشتری نمایند.
The purpose of the current research was to investigate the Persian books of secondary education based on the components of caring thinking. The method of this descriptive research was content analysis and the Shannon entropy method was used to analyze the data. The analyzed sources were three volumes of Persian textbooks of the first secondary school in the academic year of 2021-2022 and the research tool was the content analysis checklist based on the components of caring thinking from Lipman's point of view, the validity of which was verified by five education experts. The findings of the research showed that in the Persian books of secondary school, the highest importance coefficient in terms of attention to the components of care thinking is related to the eighthgrade book (0.336) and the lowest importance coefficient is related to the ninth grade (0.329). Also, in Persian books of secondary school, the component of appreciative thinking has the highest information load (0.99) and the importance coefficient (0.20), and the component of affective thinking has the lowest information load (0.95) and the coefficient of importance (0.19) they have dedicated themselves. Therefore, according to the insignificant difference in the information load and the importance factor between the books and the components, it can be said that the content of these books has been balanced to some extent, and considering the important role of caring thinking in the life of students, it is suggested while revising the content of Persian books of secondary school, they should pay more attention to this issue.
خلاصه ماشینی:
یافته‌های پژوهش نشان داد که در کتاب‌های فارسی دوره اول متوسطه بیشترین ضریب اهمیت از منظر توجه به مؤلفه‌های تفکر مراقبتی مربوط به کتاب پایه هشتم (336/0) و کمترین ضریب اهمیت مربوط به پایه نهم (329/0) می‌باشد.
بنابراین باتوجه به اختلاف ناچیز بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت میان کتاب‌ها و مؤلفه‌ها می‌توان گفت تاحدودی در تنظیم محتوای این کتاب‌ها توازن رعایت شده است و باتوجه به نقش مهم تفکر مراقبتی در زندگی دانش‌آموزان پیشنهاد می‌شود ضمن بازنگری محتوای کتاب‌های فارسی دوره اول متوسطه به این مهم توجه بیشتری نمایند.
در این مدل باید به دانش‌آموزان مهارت‌های تفکر در سه بعد تفکر نقاد، خلاق و مراقبتی (Critical, creative and caring thinking) آموزش داده شود تا ارتباط میان مفاهیم را پیدا کنند و در داوری‌ها و زندگی خود از آن بهره ببرند (Dombaycı et al, 2008; Abolhassani Chimeh, Azodanlou & Shahhoseini, 2017) در این میان تفکر مراقبتی، مهارتی فکری، اخلاقی، عاطفی، هنجاری و مبتنی بر ارج‌نهادن و مشارکت فعال در اجتماع، همراه با درجاتی از دغدغه برای بسط و گسترش خیر همگانی است که در کنار دو نوع تفکر انتقادی و خلاق مسیر فلسفه‌ورزی و تحلیل فکری را هموار می‌سازد (Rahimzadeh, Samadi & Ansarian, 2020).
یافته‌های پژوهش پرسش پژوهش: میزان توجه کتاب‌های فارسی دوره اول آموزش متوسطه به مؤلفه‌های تفکر مراقبتی چگونه است؟ به‌منظور پاسخ به این پرسش ابتدا مجموع فراوانی براساس فراوانی هر مؤلفه به‌دست آمد و در مرحله بعد این فراوانی‌ها با روش آنتروپی شانون به داده‌های بهنجار تبدیل شد.
(
, 
, 
)
