چکیده:
مقدمه: هدف این پژوهش، کنکاش در رویکرد قرآن به باورها و آیینهای اعراب پیش از اسلام میباشد. قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی آخرین دین سامی به دلیل هم مرز بودن با این عصر، توانسته اخبار قطعی و صحیحی را در اختیار پژوهشگران بگذارد. در متون دینی و تاریخی از این دوره به «جاهلیت» یاد میشود، دورهای که نقش مهمی در شناخت باورهای مردمی که نخستین بذرهای تمدن اسلامی در سرزمین آنها کاشته شد، دارد. میتوان ادعا نمود بدون این آگاهی شناخت از دین اسلام ناقص خواهد بود؛ چرا که برخی از باورها وآیینهای دورهی جاهلیت هرچند با نگرشهای متفاوت، در دین اسلام ادامه یافت. از سوی دیگر قرآنکریم در موارد متعدد مسلمانان را از بازگشت به (فرهنگ) این دوران نهی میکند. روش پژوهش: این پژوهش به روش توصیفی و تحلیل محتوا به تبیین پارهای از این باورها و آیینها، که در مهمترین تفاسیرشیعه، سنی وکتب تاریخی آمده است، پرداخته است. یافتهها: یافتههای این پژوهش از سویی، نشانگر تلاش حداکثری پیامبر اسلام (ص) و فرهنگ قرآنی، بر زدودن رذایل اخلاقی همچون عصبیت، حماقت، خشم، چندهمسری، دخترکشی و... و از سوی دیگر تاکید بر فضایل اخلاقی همچون توجه به انصاف و برادری، تربیت فرزند بر مبنای دستورات قرآن، توجه به همسر به عنوان مکمل زندگی، عدم تبعیض میان فرزند دختر و پسر و... میباشد. نتیجهگیری: با توجه به یافتهها میتوان گفت قرآن با معرفی همه جانبه اعتقادات و رسوم دینی و اجتماعی مردم عصر جاهلیت، مسلمانان را، پس از رحلت پیامبراعظم (ص)؛ از بازگشت به آن دوران برحذر میدارد. دورانی که دو ویژگی مهم حلم و عقلانیت، بهای چندانی نداشت و بیشتر گمراهی اعراب نیز به دلیل فراموشی این دو عنصر حیاتی میباشد؛ و این خطر در دنیای جدید و در خانوادههای دینی نیز همچنان ملت اسلامی را، در اشکال جدید تهدید میکند.
Introduction: The purpose of this research is to delve into the Quran's approach to pre-Islamic Arab beliefs and rituals. As the holy book of the last Semitic religion, the Holy Qur'an has been able to provide accurate and correct news to researchers due to its border with this age. In religious and historical texts, this period is referred to as "Ignorance", a period that plays an important role in understanding the beliefs of the people who planted the first seeds of Islamic civilization in their land. It can be claimed that without this awareness, the knowledge of Islam will be incomplete; because some of the beliefs and rituals of the Jahiliyyah period, although with different attitudes, continued in the Islamic religion. On the other hand, the Holy Quran prohibits Muslims from returning to the (culture) of this era in many cases.Research method: This research, using the descriptive method and content analysis, explained some of these beliefs and rituals, which are found in the most important interpretations of Shia, Sunni and historical books.Finding: The findings of this research, on the one hand, show the maximum effort of the Prophet of Islam (PBUH) and the Quranic culture, to remove moral vices such as nervousness, stupidity, anger, polygamy, girl-killing, etc., and on the other hand, emphasize moral virtues such as attention To be fair and brotherly, raising a child based on the instructions of the Qur'an, paying attention to the wife as a complement to life, not discriminating between male and female children, etc.Conclusion: According to the findings, it can be said that the Qur'an introduced all the religious and social beliefs and customs of the people of the Jahilit era, the Muslims, after the death of the Prophet (PBUH). He warns against returning to that era. An era when the two important qualities of humility and rationality were of little value, and most of the Arabs' misguidance is due to the forgetting of these two vital elements; And this danger in the new world and in religious families continues to threaten the Islamic nation in new forms.
خلاصه ماشینی:
علاوه بر اين مراجعه مکرر به منابع تفسيري کهن و قديمي، و همچنين به روز و مورد رجوع پژوهشگران ، از ديگر ويژگيهاي اين تحقيق است که از دو جنبه حايز اهميت است : نخست اينکه ديدگاههاي مفسران مختلف شيعه و سني بررسي وبيان شده تا خواننده به صورتي کاملا آزاد نسبت به اين باورها و آيين ها آگاه شود؛ دوم اينکه با بررسي اين موضوع ميزان آگاهي و إخبار مفسران قرآن نسبت به باورها و آيين هاي اعراب پيش از اسلام نمايان ميشود و نتيجه اينکه سير تغيير و تحول اين باورها و آيين ها در عصر حاکميت دين اسلام نيز بر علاقه مندان روشن ميشود.
همچنين آيا صفت ترکيبي«رب الارباب » درمنابع دعايي يادگاري از ديدگاه مشرکانه هنوتئيسم اعراب جاهلي است ؟ نتيجه بررسيهاي متعدد نويسنده درباره ي واژه ي «الله » نشان ميدهد که بيشتر مفسران قرآني، همت و تلاش خود را به واکاوي و بررسي صفات «الله » در اسلام اختصاس داده اند (٢١)، ولي در ارتباط با مفهوم و ماهيت تاريخي اين واژه ، و شايد سير تحولات آن تا دوران معروف به جاهليت ، بايد منتظر تلاش هاي جدي و بيان هاي نو ايشان باشيم راهي که به نظر ميرسد محمد عبده در آن مسير حرکت ميکند.
٤- آيين هاي ديني،اجتماعي جاهلان در قرآن ٤-١ سوت کشيدن و کف زدن در کنارخانه ي خدا به عنوان دعا«وما کان صلاتهم عند البيت الا مکاء و تصديه فذوقوا العذاب بماکنتم تکفرون :نماز خواندن آنان نزد خانه خدا جز بصورت سوت و کف زدن نيست ، پس بچشيد عذاب را بخاطر آن کفري که مي ورزيديد»(انفال :٣٥) واژه ي «بيت » در اين آيه ، اشاره به کعبه است که نام هاي ديگري نيز براي آن گفته اند مانند: بيت العتيق (حج /٢٩) البيت الحرام (مائده /٩٧) بيت المحرم (ابراهيم /٣٧).