چکیده:
پندارشکنی و تصحیح افکار و اندیشة انسانها یکی از مهمترین مأموریتهای کتب آسمانی است. قرآن کریم بهعنوان جامع و کاملترین متن وحیانی، در تعداد کثیری از آموزشهای الهی خود، نسبت به بسیاری از اندیشهها و توهمهای غلط بشری انتقاد داشته و با واژهها و عبارات و ساختارهای گوناگون کلامی و ادبی سعی در تغییر چنین گمانهای باطل و گسست خیالهای موهومی داشته که بهمرور زمان و در طول سالها (به دلایل مختلف) برخلاف حقایق جهان هستی، در ذهنها شکل گرفته و عامل شقاوت و نگونبختی انسانها شده است. این ساختارها و واژهها در عین تنوع، هرکدام مأموریت و وظیفهای خاص برای اصلاح اندیشهها به عهده دارند. در این مقاله، با استفاده از روش شناخت معنا و تحلیل ساختاری، خانوادۀ واژۀ پندارشکن «رَأیَ» بررسی شد و نتایجی به دست آمدند که مهمترین آنها عبارتاند از: شناسایی گونههای «أ لَمتَر و أ لَمیَر و أَرَأَیتَ و أَرَأَیتم و أوَلایرَوْن و أ لَمتَروا و هَلتَری و لَوْتَری» بوده که در 98% این آیات، پندارشکنی با استفاده از آموزش غیرمستقیم انجام شده که در 71% آنها از آموزش با واسطۀ بیانی پیامبر اسلام(ص) استفاده شده است. لحن و نوع گویش در این گروه از آیات و آیات همسیاق آنها در 87% موارد، گویش انتقادی و توبیخی شدید است و به نظر میرسد مخاطب گمراه و معاند این آیات که عموماً مشرکان و کافراناند، در پندارهای سقیم خود و پیروی جاهلانه از عادات گذشتگان خود پافشاری کردهاند؛ ازاینرو، قرآن کریم با لحن تهدید درصدد تأثیرگذاری بیشتر و ایجاد تنبه در اذهان آنها است و درمجموع در این آیات، اصل موضوعات مطرحشده برای افراد، بسیار روشن و واضح بوده و به دانستن و آگاهی خاص و پیچیدهای نیاز نبوده و درکپذیر است؛ اما باوجود بدیهیبودن حقیقت، گمراه و متوهم شدهاند.
One of the most important missions of the scriptures is to change and
correct the thoughts and ideas of human beings. The Holy Qur’an, as the
most comprehensive and complete revelatory text, in many of its divine
teachings has criticized many wrong human thoughts and illusions. It has
tried with various words, phrases, and theological and literary structures to
change such false assumptions and break imaginary fantasies which over
time and the years (for various reasons) contrary to the realities of the
universe have been formed in the minds and have been the cause of cruelty
and misery of human beings. Suchstructures and terms, while diverse, each
has a specific mission and task to refine ideas. In this article, using the
method of meaning recognition and structural and content analysis, the
family of the conceptual word "RAAYA" has been reviewed and some
results have been obtained, the most important of which is identifying the
types of "Alam Tarr, Alam Yar, Aratiyat, Aratim, Awwala Yarun, Alam
Tarwa, Hal Tari, and Lev Tari". In 98% of these verses, an attempt to
change in thought is done by using indirect teaching in which 71% has been
through using expressions by the Prophet of Islam (PBUH). The tone and
type of dialect in this group of verses and the verses similar to them in 87%
of cases is a critical and severely reprimanded dialect. Itt seems that the
misguided and disobedient addressees of such verses, who are generally
polytheists and infidels, insisted on their misconceptions and ignorantly
followed the habits of their ancestors. Thus, the Holy Qur'an, with a
threatening tone, seeks to be more influential and to create awareness in
their minds. In general, the essence of the issues raised in such verses is
very clear to people, does not require special and complex knowledge, and
is understandable; however, although the truth is obvious, they have been
misled and deluded.
خلاصه ماشینی:
همانگونه که اشاره شد خداوند با واسطه قرار دادن شخص رسول اکرم(ص) بهصورت گفتگوی غیرمستقیم با منکران ارتباط برقرار کرده است؛ مانند: ای محمد(ص)، به این کافران و منکران بگو: آیا دانستهاید؟ آیا اندیشه و تفکر کردهاید؟ (یونس/50، 59) و (القصص/71، 72) و (فاطر/40) و (الزمر/38) و (فصلت/52) و (الاحقاف/4، 10) و (الملک/28، 30) و با بررسی «أَفَرَأَیتُمْ» در سیاق آیات (الواقعه/49 تا 73) نیز خطاب با واسطۀ پیامبر اسلام(ص) است (طباطبایی، 1417ق، ج19، ص 131).
چهار آیه با واژه «قال» آغاز میشود که در آنها نیز کلام وحی با استفاده از تکنیک انتقال پیام توسط شخص ثالث بهصورت غیرمستقیم به اصلاح افکار و اندیشههای فاسد و منحرف میپردازد؛ مانند آیه (هود/28) که از گفتگوی حضرت نوح(ع) با قومشان استفاده کرده، با نقل آن در پی رفع شک و شبه نسبت به مفهوم نبوت و تأیید و اثبات پندار رسالت است و آیه (هود/63) گفتگوی حضرت صالح(ع) و آیه (هود/88) مباحثۀ حضرت شعیب(ع) و آیه (الشعراء/75) مذاکرۀ حضرت ابراهیم(ع) با مردمان همعصرشان، همگی پندارشکن با واسطه و غیرمستقیم به نظر میرسد و تنها در آیه «أَفَرَأَیتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّی» بعد از آنکه در آیات ابتدایی سوره نجم، راستگویی رسول خدا(ص) و حقانیت کلام آسمانی ایشان ثابت و مسجل میشود، با خطاب مستقیم، به پندارشکنی عقاید باطل مشرکان قریش میپردازد.
Dar al-Kitab al-Alamiya, Muhammad Ali Beizun Publications: Beirut.
Lebanon - Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya, published by Muhammad Ali Bayzun Ibn Khalawiyyah, Husayn ibn Ahmad 1413 AH.
Lebanon-Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya, published by Muhammad Ali Bayzun.
Lebanon-Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya, published by Muhammad Ali Bayzun.
Lebanon-Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya, published by Muhammad Ali Bayzun.