چکیده:
زبانشناسی نوین، بهویژه رویکردهای متنی و نشانهشناختی موجود دربارۀ ساختار و کارکرد متن، ابزار و مفاهیم نظری مهمی را برای مطالعات متنی نوین قرآن در اختیار پژوهشگران قرار داده است. دستور نقشی نظاممند هلیدی ازجمله این رویکردهای مهم است که پیش از این، کارایی خود را در مطالعۀ انواع متن نیز نشان داده است. از نظر او، زبان سه نقش اصلی را بر عهده دارد: نقش بازنمودی که بر اساس آن، دربارۀ جهان و پدیدهها سخن گفته میشود، نقش متنی که ما را به ساخت متون ارتباطی منسجم توانا میسازد و نقش بینافردی که تعامل ارتباطی ما را با یکدیگر ممکن میسازد. هر یک از این فرانقشها بهترتیب با سه ساختار واژی – نحوی یعنی ساخت گذرایی، ساخت موضوعی و ساخت وجه تحقق زبانی مییابد. عناصر تشکیلدهندۀ ساخت وجه، عنصر وجه و عنصر محدودکننده است. پس از مشخصکردن ساختار وجه در این سوره (شامل 78 آیه و درمجموع 90 بند) و تحلیل دادهها این نتیجه حاصل شد که زمان غالب در این سوره، زمان حال و وجه اخباری نیز وجه غالب در این متن است. این امر موجب شده است این سوره، حالت خطابی داشته و بیشترین توجه آن معطوف به مخاطب باشد؛ این امر با هدف اصلی این کتاب مقدس همسو است که همانا وصلکردن انسان به خداوند متعال است.
Modern linguistics and particularly textual and semiotic approaches to
structure and functions of texts have provided researchers with important
theoretical tools and concepts for modern textual studies of the Qur'an. One
of these important approaches that seems useful in studying different types
of text is Halliday’s systemic functional grammar. For him, language has
three main functions including ideational metafunction which enables us to
talk about things in the world, textual metafunction which is responsible for
making coherent communicative texts, and interpersonal metafunction
according to which we interact with one another through language. Each of
the three functions is realized linguistically by three lexico-grammatical
structures, that is, the transitivity structure, the thematic structure, and the
mood structure which is itself made of two main elements: the subject and
finite. Having analyzed the mood structure in the selected Qur’anic text
consisting of 78 verses and 99 clauses, it was concluded that the present
tense and indicative mood are the dominant tense and mood respectively in
this chapter. This has resulted in a largely spoken style directed toward the
audience which is in line with the main function of this sacred text which is
to link God and men.
خلاصه ماشینی:
مقاله پژوهشی بررسی ساختارِ وجهِ سورۀ الرحمن براساس نظریۀ نقشی نظاممند هلیدی طیبه رحمتی1، عامر قیطوری*2 1- گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه ایران.
علاقه به مطالعۀ اين سوره در چارچوب نظريۀ هليدي و ساختار وجه كه بيش از هر چيز با تعامل بينافردي و نیز مسئلۀ زمان و وجه، ارتباط دارد بهدليل همين ویژگیهای خاص ساختاري است.
سازوکار - Mood structure - Tense - Modality فرانقش بینافردی و ساختار وجه در این سوره چنین است که خدای تعالی با وجه اخباری، بندهاش را از نعمتهایی که به او داده است، آگاه میسازد و با امرکردن پیامبر به شکرگزاری که فرایندی مادی است، فضایی کنشی بر متن حاکم میکند.
در پژوهش ديگر، صادقی، نقیزاده، کاظمی طباطبایی (1394) به تفسیرِ ساختاریِ سورۀ کوثر بر پایۀ نظریۀ نقشگرای نظاممندِ هلیدی پرداختهاند و پس از بررسی سه فرانقش بيان میدارند در این سوره، از نظر ساخت تعدی، فرایند مادی وقوع بالایی داشته است و از منظر فرانقش بینافردی، زمانِ گذشته و زمانِ امری با بسامد یکسان 40% و زمان حال 20% در این سوره وقوع داشتهاند.
در نظر گرفتن نهاد «نحن» برای این بند، تنها تحلیلی زبانشناختی و سازگار با دستور نظاممند است؛ ولی از نظر تفسیری به این معنا نیست که این آیه از زبان رسول خدا یا فردی بیان میشود که در حال تلاوت قرآن است.
The Application of Halliday's Functional Grammar in Surah al-Inshirah, Literary Quranic Research.
Investigating the Transitivity structure of Chapter 12 of the Quran based on Halliday Systemic Functional Approach, Linguistic Research in the Holy Quran.